Beethoven: Cantate op de dood van keizer Joseph II WoO. 87; Cantate op de kroning van Leopold II WoO 88. Nadine Denize, James Doing, Robert Gierlach met het Krakau filharmonisch orkest en –koor o.l.v. Jean-Paul Penin. Accord 20247-2 (71’49”). 1992/3

De Cantate op de dood, 20 februari 1790 van keizer Joseph II is een verbluffend werk voor een tiener. Dat de dood van de verlichte vorst ook de intelligentia buiten Wenen niet onberoerd liet, blijkt bijvoorbeeld uit een opdracht aan de jonge Beethoven door de Lesegesellschaft in Bonn (waartoe Beethovens leraar Neefe en graaf Waldstein behoorden) om een treurcantate voor deze gelegenheid te schrijven.

Beethoven schreef het toen hij negentien was en bracht daarmee een werk op papier dat de vergelijking met soortgelijke stukken uit zijn tijd glansrijk doorstaat. Met name de grote sopraanaria is een van de mooiste melodieën die hij ooit schreef. Hij was daar blijkbaar zo trots op, dat hij deze opnieuw gebruikte in de slotscène van Fidelio. 

Jammer genoeg werd de cantate nooit uitgevoerd tijdens de plechtigheid waarvoor hij was bestemd, mogelijk omdat het koor niet was opgewassen tegen de partij. Het werk was lang zoek tot het in 1884 werd teruggevonden en Brahms aanleiding gaf tot de opmerking: “Zelfs wanneer geen naam op de titelpagina zou staan, kan er slechts één vermoeden bestaan: dit is Beethoven door en door.”

De Cantate op de kroning van Leopold II, ook uit 1790 en eveneens op tekst van Avendonk, is eveneens niet uitgevoerd tijdens Beethovens leven. Toch moet hij gedurende het componeren bepaalde solisten in gedachten hebben gehad, getuige de obligate fluit- en cellopartij in de aria ‘Fliesse, Wonnezähre, fliesse!’

Vooral dankzij Nadine Nadize zijn beide uitvoeringen goed gelukt. Deze cd is vooral zo attractief omdat beide werken zijn gecombineerd. Van WoO. 87 bestaan meerdere opnamen, sommige – bijvoorbeeld de recente van Tilson Thomas op San Francisco Symphony – mogelijk beter (er zijn versies van Best op Hyperion, C. Davis op Inta’glio,  Koetsveld op Erasmus, Thielemann op DG, Krauss op Urania en Layer op Accord voor wie het verder wil uitzoeken) - maar hier gaat het om de handige combinatie van het tweetal cantates die voorrang heeft.