Marinierskapel o.l.v. Arjan Tien: Rhapsody in navy blue. Melillo: ‘A sending’; Bennett: ‘Suite of old American dances’; Barber: ‘Commando march’; Copland: ‘Variations on a Shaker melody’, ‘Emblems’; Corigliano: Gazebo dances nr. 1-4; Ives: ‘Omega Lambda Chi’; Gershwin: Rhapsody in blue. Channel Classics CCS 42920 (81’05”). 2020

 

Op 12 februari 1924 werd de Rhapsody in blue van Gershwin voor het eerst uitgevoerd door de componist met de jazzband van Paul Whiteman. Bij die première bestond de band uit twee klarinetten, hobo, drie saxofoons, twee hoorns, twee trompetten, twee trombones, tuba, slagwerk, banjo, violen en contrabas. Arjen Tien volgde dat precies in zijn vertolking. Maar het bijzondere is dat van een uitvoering uit 1925 een opname op pianorol is gemaakt waarin de componist de solopartij speelt. Die is bij toeval teruggevonden in het Amsterdamse Pianola museum en kwam in handen van pianolaspecialist Jan Bouman (ex hoornist Nederlands filharmonisch orkest) die een enorme klus had aan het dichtplakken van zo’n zesduizend gaatjes met de orkestpartijen om de pianopartij bloot te leggen. Vervolgens moest deze worden afgespeeld op een speciale voorzetpianola met vingertjes die voor een concertvleugel werd geplaatst en de rol afspelen,

Dat zorgde voor nieuwe verrassingen, want niet alleen speelde Gershwin zijn partij veel vrijer en jazzyer, maakte hij bijvoorbeeld van meno mosso e poco scherzando eerder molto scherzando en van crescendo en decrescendo eerder rubato.  Ook over de vaak onritmische frasering had hij zo zijn ideeën.

Dat plaatste de uitvoerenden voor onverwachte problemen. Maar die zijn door Tien en orkest netjes opgelost en zo kunnen we vrij uniek luisteren naar George Gershwin die zelf zijn Rhapsody in blue uitvoert, heel ad rem en goed sluitend begeleid door het Marinekorps.

Later orkestreerde Ferde Grofé het werk een paar maal en dat is de versie die we gewoonlijk te horen krijgen. De rest van deze cd is gevuld met veelkleurige andere Amerikaanse muziek voor harmonieorkest als amalgaam van militaire-, religieuze-, jazz- en volksmuziek.