Ebony kwartet: Unheard. Kahn: Fragment eines unvollendeten Streichquaretts; Süsskind: Rechenschaft über uns; Liederen voor zangstem en strijkkwartet nr. 1-4; Hauer: Stukken voor strijkkwartet op. 30 nr. 1-5; Jokl: Strijkkwartet nr. 2 op. 28; Grünberg: Indiskretionen op. 20 nr. 1-4. Met Barbara Kozelj (s) en Daniel Reuss (spr.). Channel Classics CCS 40517 (69’28”). 2017

Destijds kwam dit vijftal componisten niet in aanmerking voor series in de geest van Entartete Musik (Decca) of Muziek uit Theresienstast (Channel Classics) omdat ze alle de oorlog overleefden en omdat het om kamermuziek gaat.

Maar wel ondervonden ze alle problem door de opkomst van het Naziregime begin jaren dertig en zijn ze merendeels uitgeweken. Alleen Josef Matthias Hauer (1883-1959) die voordat Schönberg zijn 12-toons systeem had bedacht, al iets dergelijks had uitgevonden bleef in Wenen. Van hem heb ik eind jaren zestig eens de opera Die schwarze Spinne in Wenen gezien die later met Michael Gielen als dirigent is uitgebracht (Amadeo 431.079-2); intussen is ook ook aardig wat van andere zijn werk is op cd verschenen, o.a. zijn opera Salambo met Zagrosek (Orfeo C 493.9811 A). Natuurlijk gold zijn muziek, net als die van het andere stel, als ‘gedegenereerd’.

Hans Walter Süsskind (1913-1980) uit Praag werd later in de jaren vijftig v.e. vooral als dirigent in Engeland en de V.S. bekend en maakte opnamen met Schwarzkopf, Schnabel, Gieseking, Gould, Neveu, Heifetz, Menuhin, Nelsova, Fournier en vele anderen. Hij was ook als pianist bekend.

Erich Itar Kahn (1905-1956) week eerst uit naar Parijs, waar hij onder meer René Leibowitz opleidde en later naar de V.S. emigreerde. Ook Otto Jokl (1891-1963) en Louis Grünberg (1864-1964) kwamen daar terecht.

Het vermoedelijk in 1924 geschreven kwartetfragment van Kahn klinkt opvallend lyrisch en heeft nog wel iets van Zemlinsky. 

Daarentegen zweeft iets van de geest uit Bergs Lyrische Suite over het tweede kwartet van Jokl. Zo naar vergelijkingen op zoek, komen we bij Grünbergs vier Indikationen terecht bij Janáček.

Wat al hun muziek gemeen blijkt te hebben, kan gevoeglijk worden omschreven als een expressionisme waarin voortdurend met atonaliteit wordt geflirt. Het mini melodrama Rechenschaft über uns van Süsskind is gebaseerd op een agitprop tekst van Louis Fürnberg met verwijzingen naar de cabaretwereld uit de periode van de Weimar republiek; de 4 Liederen op tekst van Wilhelm Emanuel Süsskind bevatten uitstapjes in de kwarttoonwereld.

Het Ebony kwartet, verwant met de in 1990 door Werner Herbers geformeerde Ebony Band bestaat in essentie uit leden van het Concertgebouworkest en in dit geval uit Marleen Asberg en Anna de Vey Mestdagh (v), Roland Kramer (va) en Daniel Esser (vc). 

Wat goed dat het kwartet met Daniel Reuss als spreker in Rechenschaft über uns en Barbara Kozelj als zangers in de Liederen van Süsskind dit onbekende repertoire van tussen beide wereldoorlogen zo geëngageerd en overtuigend uitvoeren op deze belangrijke aanwinst.