FOSS, LUKAS (1922 -2009): VAN TONAAL VIA SERIEEL NAAR ALEATORIEK 

De 15 augustus 1922 in Berlijn als Lukas Fuchs geboren componist, pedagoog, pianist en dirigent Lukas Foss behoorde tot de Duitse musici die zich na een opleiding in Europa o.m. aan het Parijse conservatorium bij Lazare-Lévy in 1937 gezien de politieke situatie in zijn vaderland in de V.S. vestigden. Daar studeerde hij verder aan het Curtis Institute in Philadelphia (compositie bij Scalero, directie bij Fritz Reiner en piano bij Vengerova).

In Tanglewood werkte hij met Koussevitzky, aan Yale met Hindemith. In 1950 won hij een Prix de Rome. Gedurende de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog had hij een bescheiden baan als pianist van het Boston symfonie orkest. In 1953 volgde hij Schönberg op als compositiedocent aan de universiteit van Californië.

Pas geleidelijk ontplooide Foss zich als componist, waarbij zijn stijl zich vanuit het tonale via het seriële tot het aleatorische ontwikkelde. Met verder nog uitstapjes richting collage, improvisatie, minimalisme, woordkunst en elektronica Maar hij bleef steeds eclecticus. Met Bernstein, Feldman, Cage en Carter gaf hij de Amerikaanse muziek een nieuw, eigen gezicht, maar wisselde hij dus wel voortdurend van stijl.

Het is nauwelijks toeval dat zijn werken in diverse genres invloeden tonen met een zeker volks Coplandachtig karakter en dat ook Stravinsky soms even om de hoek komt kijken. Dat blijkt heel mooi uit zijn 3 American pieces uit 1949. Oorspronkelijk waren deze voor viool en piano, maar de componist voegde kleur toe in zijn orkestratie.

Het eerste pianoconcert is het werk van een zeventienjarige. Aanvankelijk was het een klarinetconcert, maar in 1943 herschreef hij het voor piano nadat hij bij Hindemith in de leer was geweest. Geen wonder dat er iets van Hindemith, maar ook van Prokofiev in doorschemert.

Het tweede concert (1849/51, herzien 1952) daarentegen is meer in de geest van Copland en Stravinsky.Elegy for Anne Frank is gebaseerd op dagboekcitaten van haar die hier stijlvol door Foss’ dochter, de actrice Eliza Foss worden voorgedragen.

Bijzonder is ook het Strijkkwartet. Beschouwd als variatievorm is het een eendelig werk waarin het thema in het eerste deel opduikt, beschouwd als sonatevorm gaat het om een driedelig werk.

Als begaafde pianist wist Foss hoe hij met de vleugel moest omgaan. Vandaar dat de niet erg talrijke pianowerken die hij sinds 1938 (Grotesque Dance) tot 1981 (Solo) schreef op zijn minst inventieve en soms kostelijke stukken zijn.

Sinds de jaren tachtig is zijn stijl toegankelijker geworden. Selectieve

Discografie

Pianoconcerten nr. 1 en 2; Elegie voor Anne Frank. Jon Nakamatsu c.q. Yakov Kasman (p) en Eliza Foss (spr) met het Pacific symfonie orkest o.l.v. Carl St. Clair. Harmonia Mundi HMU 90.7243.3

American pieces. Itzhak Perlman met het Boston symfonie orkest o.l.v. Seiji Ozawa. EMI 555.360-2.

Klarinetconcert. Richard Stoltzman met het Deutsches Symfonie Orchester o.l.v. Lukas Foss. RCA  09026-61902-2.

Strijkkwartet nr. 1. American Art kwartet. Crystal CD 836.

Complete pianowerken. Scott Dunn. Naxos 8.559179.

FOSS, LUKAS (1922 -       ): GEACCLIMATISEERDE AMERIKAAN

Lukas Foss behoorde tot de Duitse musici die zich na een opleiding te hebben gevolgd in Parijs en Amerika in 1937 in de V.S. vestigde en daar tot de kring rond Hindemith behoorde. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog had hij een bescheiden baan als pianist van het Boston symfonie orkest. Pas later ontplooide hij zich verder als componist met werken in diverse genres die onderling een zeker volks Coplandachtig karakter en Stravinsky invloeden verraden.

Selectieve discografie

Pianoconcerten nr. 1 en 2. Jon Nakamatsu c.q. Yakov Kasman met het Pacific symfonie orkest o.l.v. Carl St. Clair. Harmonia Mundi HMU 90.7243.

Klarinetconcert. Richard Stoltzman met het Deutsches Symfonie Orchester o.l.v. Lukas Foss. RCA  09026-61902-2.

3 American pieces. Itzhak Perlman met het Boston symfonie orkest o.l.v. Seiji Ozawa. EMI 555.360-2.