The promise of music. Documentaire over het Simón Bolívar jeugdorkest o.l.v. Gustavo Dudamel van Enrique Sánchez Lansch. Met uitvoeringen van Beethoven: Symfonie nr. 3 in Es, Eroica, op. 55; Ginastera: Estancia – Malambo (danza final); Moncayo: Huapango. DG 073-4427. 2007
Het bekijken en beluisteren en deze documentaire zou een maandelijkse plicht moeten zijn voor alle bestuurders die iets met (muziek)cultuur te maken hebben: van basisschool leerkrachten via middelbare school leraren en muziekschooldocenten (van wie de muziekschool nog niets is wegbezuinigd) tot ambtenaren op het ministerie en minister Plasterk zelf. Misschien leren ze dan te blozen van schaamte. Dat de Romeinse geschiedschrijver rond het begin van onze jaartelling geen hoge dunk had van de muzikaliteit van de Nederlander en dat in de jaren dertig Willem Pijper het smalend had over de typisch beperkte 'harmoniummuzikaliteit'' van de Nederlander is bekend, maar ook hij heeft niet kunnen bevroeden dat het sindsdien in het algemeen alleen nog maar droeviger is geworden.
Nederland staat daarin niet alleen, maar dat ik geen reden tot geruststelling. De Engelse componist Andrew Lloyd Webber vertelde in een pauze van een optreden van het Venezuelaanse ensemble tijdens een Londense Prom dat najaar 2008 ook in Engeland met een pilotproject van het Z. Amerikaanse educatieve programma onder de titel 'Harmony' in de achterstandswijken van Manchester werd begonnen.
Ook in Nederland, in de Amsterdam Zuid-Oost loopt sinds enige tijd een dergelijk project dat hopelijk elders navolging vindt. Het is de bedoeling om vooral allochtonen uit de probleemwijken voordat ze dreigen in de criminaliteit te raken een zinvol alternatief in het leven en betere integratiekansen te bieden.
Op initiatief van Marco de Souza, directeur van het Cultuurcentrum Zuid-Oost (zijn motto: ‘Muziek maakt gelukkiger’) gaan basisschoolleerlingen van de momenteel vier aangesloten basisscholen uit groep 5 een dagje kijken en luisteren bij het Ned. Philharmonisch orkest. Daarna krijgen ze keuzelessen om een instrument te kiezen. Vervolgens krijgen die kinderen uit groep 5 t/m 8 één keer per week een uur les in kleinere groepjes. Die lessen worden gegeven door professionele musici en idealistische, gevorderde conservatoriumstudenten met door de Stichting Leerorkest aangeschafte of geleende instrumenten die de hele reeks gangbare instrumenten uit het symfonie orkest vertegenwoordigen.
Een dergelijk project vergt veel geld, dat tot nu toe door diverse fondsen wordt gefourneerd en dra hopelijk ook door sponsoren. De droom is tenslotte op elke basisschool een leerorkest te kunnen beginnen. Een eerste hoogtepunt van de Amsterdammers was samen met musici van het Ned. Philharmonisch Orkest in de Beurs van Berlage een concert te geven. In Amsterdam staan inmiddels zo’n 750 kinderen op de wachtlijst! Zie voor nadere informatie hierover www.leerorkest.nl.
Waarom gaat het bij deze documentaire van Lansch die eerder een dergelijke film, It’s rhythm, over Berlijnse achterstandsjeugd maakte die werd voorbereid om samen met het Berlijns filharmonisch orkest Stravinsky’s ballet Le sacre du printemps uit te voeren? In Venezuela loopt intussen ruim dertig jaar het sistema, waarschijnlijk het meest ambitieuze en succesvolste muziekeducatie en orkesttraining programma ooit.
Van de ongeveer 250.000 kinderen afkomstig uit alle lagen van de bevolking, maar ook hier vooral uit de achterstandswijken, worden de beste tweehonderd als ze eenmaal tussen de vijftien en vijfentwintig jaar oud zijn uitverkoren voor het Simón Bolívar Jeugdorkest. Hun dirigent, Gustavo Dudamel, heeft intussen een charismatisch karakter; hij komt zelf uit het sistema voort.
Deze documentaire werd in 2006 in Venezuela gemaakt. We zien kleine kinderen, trots met een vioolkoffer, onderweg naar de muziekschool en de ouderen naar een repetitie van het grote orkest. Er zijn gesprekken met docenten, de jonge musici zelf en de repetities voor een Europese tournee, die het ensemble met bovengenoemd programma naar de Beethovenhalle in Bonn brengt. Het is ontroerend de inzet, het enthousiasme en de trots van de jongelui te zien, prachtig om te horen wat voor fraaie resultaten ze ten slotte behalen.