Gilels, Emil en André Cluytens: Documentaire met Moessorgsky: De schilderijententoonstelling; Prokofiev: Pianosonate nr. 3 in a op. 28; Ravel Suite Daphnis et Chloé no. 2; Tschaikovsky: Pianoconcert nr. 1 in bes op.23. Emil Gilels met het Nationaal orkest van de Franse omroep o.l.v. André Cluytens. EMI 490.124-9 (88’, 4:3 zw/w., geluid 1.0, regio 0). 1959/60 

Hoewel de geluidskwaliteit van deze muziekfilm aan de magere kant is, vult deze dvd toch een leemte omdat we de pianist weliswaar enigszins kenden van optredens in Nederland, maar de Belgische dirigent hier hooguit een reputatie had dankzij de van hem uitgebrachte lp’s.Cluytens imponeert bepaald; hij is alles andere als een showfiguur, maar straalt wel autoriteit uit en moedigt zijn orkestmusici aan met heel geschakeerde gelaatsuitdrukkingen en vaak ook met een blijmoedige lach. Wat zou het fijn zijn geweest om hem te aanschouwen in meer substantiële werken (hij was erg goed in Beethovens symfonieën, getuige een vroegere Berlijnse Electrola lp set), of een Franse opera in plaats van in deze meer van programmatisch vertoon en virtuositeit getuigende werken.De composities van Ravel en Moessorgsky werden in 1960 in de Franse omroepstudio in Parijs opgenomen en bij alle getoonde expressiviteit zouden ze beslist hebben gewonnen bij een concertregistratie. Jammer genoeg besteden de cameramensen op aanwijzingen van de regie ook meer aandacht aan de orkestmusici dan aan de dirigent, getuige bijvoorbeeld de close-up van de harpistenhanden aan het begin van de Ravelsuite. De koperblazers zijn gerekruteerd uit een generatie Franse musici die bij voorkeur met veel vibrato speelde: de trompetten klinken als cornetten, de hoorns bijna als saxofoons.Jammer ook dat van Moessorgsky’s opus magnum alleen de orkestversie klinkt en niet aanvullend met Gilels quasi ‘bij de hand’ ook de pianoversie.Geen wonder dat de concertregistratie van Tschaikovsky’s pianoconcert uit het Théâtre des Champs Elysées (1959) interessanter en boeiender is, vooral ook dankzij Gilels op zijn best, spelend met een adembenemende virtuositeit en veel bravoure. Ook de lastigste gedeelten lukken prachtig. Hier zijn de camera-instellingen beter gekozen, vooral die van even onder de vleugel rechts van de pianist waardoor men zowel de handen van de solist als de dirigent kan waarnemen. Dat Gilels niet elke noot raak speelt heeft geen invloed op de getoonde flair, de toewijding en de gloed van de vertolking. Opnieuw is het geluid matig van kwaliteit met het orkest wazig op de achtergrond. Maar de belevenis van het moment telt hier zoals ook blijkt uit de enthousiaste reactie van het publiek.De beste geluidskwaliteit levert een extra bijdrage uit de BBC studio (1959) waarin Gilels de eendelige 3^e pianosonate van Prokofiev speelt. En hoe! Dit was altijd al een lievelingsstuk van hem en het is goed dit gedocumenteerd te hebben.