I am lost to the world. Documentaire van Georg Wübbolt over Carlos Kleiber. C Major 705608 (60’, dvd). 2010

Traces to nowhere. Documentaire van Eric Schulz over Carlos Kleiber. ArtHaus 101.553 (72’, dvd). 2011

In een psychogram van de dirigent Carlos Kleiber over wie buiten zijn nagelaten muziekprestaties zo weinig bekend is (interviews weigerde hij) duiken de woorden lastig. Veeleisend, haast geniaal muzikaal, groot gevoel voor muzikale structuren,  zenuwachtig, prikkelbaar, humoristisch, tomeloos energiek, onberekenbaar,  perfectionistisch en beschikkend over een geweldige slagtechniek, plus lichtelijk autistisch vaak terecht op. Zo herinnert hij enigszins aan de pianisten Michelangeli en Gould.  Even zeker waren zijn compromisloze partituurgetrouwheid en zijn vele afzeggingen. Het wonder (bewonderenswaardige) was telkens dat al het zo grondig voorbereide bij de uitvoering zo spontaan klonk.

Gelukkig kan veel informatie worden gewonnen uit dit tweetal documentaires. Onvermijdelijk overlappen die documentaires I am lost to the world van Wübbolt en Traces to nowhere van Schulz elkaar enigszins. In de film van Wübbolt komen korte gesprekteksten voor met onder meer collega dirigenten Michael Gielen, Riccardo Muti en Wolfgang Sawallisch, zangeres Ileana Cotrubas, orkestleden en -managers. Samen geven zij een goed afrondend, gelukkig niet hagiografisch beeld van de dirigent, die we verder in wat repetitiefragmenten en met een kort radio interview zien en horen. Aan het slot zien we hem quasi naar Slovenië reizen.

In de film van Schulz komen onder meer Kleibers bedachtzame zus Veronika, Plácido Domingo, Brigitte Fassbänder aan het woord, maar bijvoorbeeld geen van zijn kinderen. In beide gevallen blijkt telkens weer een streven naar absolute perfectie.