Oestvolskaya: Pianosonates nr. 1-6. Respectievelijk Olga Pashchenko, Ksenia Semenova, Alexei Grotz, Elizaveta Miller, Vladimir Ivanov en Alexei Lubimov. Wergo WER MV 0810-5 (dvd, 73’12”). 2011

De muziek van Galina Oestvolskaya is door collega componisten op de meest drastische wijze omschreven in termen van ‘de puntigheid van een laserstraal die in staat is een dikke metalen plaat te doorboren’, als ‘stem van het zwarte gat Leningrad, het epicentrum van de communistische terreur’, maar ook als ‘brandend bewijs van onmenselijke intensiteit en menselijke kracht’.

Ht gaat om muziek die zich heeft losgemaakt van de gangbare muzikale substantie en een onafhankelijk bestaan leidt, net als straling en de zwaartekracht. Muziek die een aanslag pleegt op op tal van gevoelens van de luisteraar, maar ook muziek die haast letterlijk pijnmoet doen aan de pianist die deze uitvoert. Denk aan al die vuisten en zelfs armen volle fffff clusters. Als je de bladmuziek ziet, schrik je al.

We beschikten al over de bewonderenswaardige, hier besproken opnamen van de zes tussen 1947 en 1988 gecomponeerde pianosonates door uitgerekend twee vrouwen, Sabine Liebner (Neos 10904/5) en Marianne Schröder (HatART 6170) en een man, Antonii Baryshevskyi (AVI 8553357).

Maar op deze dvd kunnen we niet alleen horen, maar ook zien welke inspanning daarmee gemoeid is. Het gaat om een Oestvolskaya maraton die door Alexei Lubimov was georganiseerd in de Moskouse School voor dramatische kunsten in 2011 en die door Alexandre Bragé knap, intiem is gefilmd.

Vijf van Lubimovs ex studenten moeten ieder een sonate uitvoeren en Lubimov zelf nam de laatste zelf voor zijn rekening. Meteen laat Olga Pashchenko het eerste deel van Sonate nr. 1 wreed, maar zoals gevraagd het gemoed van de luisteraar belagen. Het fragmentarische, onthechte koraalachtige derde deel apaiseert dan weer. En dan te bedenken dat Pashchenko van huis uit fortepianiste is. Dat begrip krijgt hier een heel nieuwe invulling.

De andere vier studenten - Ksenia Semenova, Alexei Grotz, Elzaveta Miller en Vladimir Ivanov - volgen goed voorbereid en precies doende wat moet gebeuren. Dat vindt met veel concentratie plaats. Veel eer komt Gotz toe die de manisch-obsessieve Sonate nr. 3 voor zijn kiezen krijgt. Maar ook Vladimir Ivanov weert zich danig in de gehoormatige illusie van de Sonate nr. 5. De granieten kracht van de Sonate nr. 6 wordt stevig naar voren gebracht door Lubimov.    

Een leerzame uitgave, die men het best met telkens een geringe dosis per keer moet ondergaan.