Prokofiev: Semyon Kotko op. 81. Viktor Lusuk (Semyo Kotko), Lyubov Sokolova (Semyons moeder), Vavara Solovyova (Fosya), Evgeny Nikitin (Remeniuk), Gennady Bezzubenkov (Tkachenko), Nadezhda Vassilieva (Khivrya), Tatiana Pavlovskaya (Sofya), Roman Burdenko (Tsaryov), Olga Sergeeva (Lyubka), Stanislav Leontyev (Mikola), Andrey Popov (Klembovsky), Yuri Laptev (Von Wierhof), Vitaly Yankovsky (Duitse sergeant, Vladimir Zhivopistev (Duitse tolk) e.a. met het Mariinsky koor en orkest o.l.v. Valery Gergiev. Maryinsky MAR 0592 (dvd, 2u. 28”00”). 2014 

Naast de op Philips 464.605-2 (2 cd’s) verschenen opname van een concertante uitvoering in het Weense Konzerthaus uit november 1999 van  Prokofievs opera Semyon Kotko verscheen ook een dvd versie van een voorstelling in eigen huis uit 2014.

Daarnaast is uit 1960 een oudere, mindere opname van solisten met het USSR omroeporkest en –koor onder Mikhail Zhukov (Chandos CHAN 10053, 3 cd’s) in omloop. En nu is er dus de dvd opname met deels nog dezelfde bezetting uit het Petersburgse Mariinsky theater van mei 2014.

Het gaat om een nog steeds omstreden opera die in 1918 in de Oekraïne handelt. De soldaat Semyon Kotko keert naar zijn dorp terug van het nu stille front na W.O. I. Daar hoopt hij zich te verloven met Sofya. Haar vader, een gewezen groot grondbezitter. die de Duitse bezetters had gesteund in de verwachting zijn grond terug te krijgen, ziet liever dat zij later trouwt met een van de rijkere landheren. Een tweede paar gelieven bestaat uit de zus van Kotko en een jonge boer die nog een kind was toen Kotko ten strijde trok.

Die romances vallen in duigen wanneer kozakken en Duitse bondgenoten arriveren en alle communisten vermoorden voordat ze het dorp platbranden. Kotko voegt zich bij de partisanen die het dorp heroveren dankzij hulp van het rode leger.

Prokofiev baseerde het libretto op een populaire novelle van Valentin Kataev en maakt daar in vijf aktes een verhaal van liefde, wraak en pattriotisme van. De muziek is vervuld van gepassioneerde ariosi, met conflict geladen duetten, dramatische koren en ronkende ostinati figuurtjes zoals we die kennen uit het tweede pianoconcert. Boeiend is het absoluut.

Het gaat typisch om een overgangswerk tussen de eerdere opera’s De gokker, De liefde der drie sinaasappelen en De vurige engel enerzijds en het ook zo grootschalige Oorlog en vrede. Het was bovendien de eerste opera van Prokofiev na diens terugkeer in de Sovjet Unie.

Waarschijnlijk om een wit voetje bij de kritische cultuurbonzen te halen, zorgde de componist dat hij een voor hen acceptabel werk leverde met de problemen die Shostakovitch net had gehad met zijn Lady Macbeth van Mtsensk in gedachten.

De muziek was vrij radicaal, maar het was ook radicaal om boeren en revolutionaire communisten op het toneel te brengen. Gewoonlijk was dat gereserveerd voor de elite. 

Toch bleek die gedachtegang een vergissing. Prokofievs regisseur, Vsevolod Meyerhold werd vermoord wegens onbewezen spionage als gevolg van Stalins zuiveringen. Het Duits-Russische niet-aanvalsverdrag dwong hem het anti-Duitse ressentiment wat te temperen en net als bij Alexander Nevsky verbleekte het actuele politieke aspect.

Begrijpelijk dat deze opera weinig succes had totdat deze na 1970 in Rusland weer op het programma terugkeerde.

De post-Sovjet aanpak vergde een nieuwe invalshoek. Op de beeldregistratie zien we Kotko terugkeren naar een verwoeste omgeving, de dorpsbewoners leven haast onder de grond en er zijn brokstukken van spoorrails. De Duitsers zijn hetzij potsenmakers, hetzij grote kevers, de kozakken primitieve, grommende wezens. Zelfs de positief bedoelde figuren zijn satirische, in groteske rode kleding gehuld alsof het om een soort Russische Ku Klux Klan gaat. In Prokofievs libretto gooit Kotko een handgranaat in een kerk waarin de Duitsers en kozakken gevangen zitten, maar dat blijkt hier nauwelijks. 

Het happy end staat enigszins op zijn kop. Het ensemble zingt over een zonnige toekomst, maar ziet eruit als Chinese dwangarbeiders of in het beste geval rode gardisten. Ze ogen gelukkig, maar hun dans is absurd waaruit we mogen opmaken dat hun illusie niet lang stand zal houden.

Op de dvd leidt Gergiev opnieuw een strakke, energieke uitvoering. De zangers voldoen goed tot uitstekend. Muzikale hoogtepunten zijn te vinden in Kotko’s terugkeer naar zijn dorp en het slotkoor van de derde akte.

Viktor Lutsyuk is een felle, vurige, gedreven Kotko, Tatiana Pavlovskaya een fris stralende Sofya, de rijke boer Tkachenko wordt door Gennady Bezzubenkov neergezet als proleterige opschepper en Evgeny Nitikin een bedreigende guerrilla commandant. De ensembles zijn voortreffelijk. Verwarrend is dat soms twee gesprekken tegelijk plaatsvinden.

De dvd heeft het voordeel ten opzichte van de cd dat de actie beter te volgen is.