DVD Recensies

SHCHEDRIN: ANNA KARENINA

Shchedrin: Anna Karenina. Maya Plisetskaya (Anna), Mikhail Petukhov (Vronsky), Victor Barykin (Karenin), Nina Sorokina (Kitty), Anatoly Simachev (Tverskoy), Rodia Tuninsky (Seryozha Karenin) en Victor Elagin  (man op het treinstation met het Ensemble van het Bolshoi ballet o.l.v. Yuri Simonov. VAI 4496 (dvd, 1u. 23 ’53”). 1980

Shchedrin: Anna Karenina. Russisch nationaal orkest o.l.v. Mikhail Pletnev. ArtHaus 101.663 (2 dvd’s, 3u.35’57”). 2012

Begin december 2019 komt een Franse balletgroep drie voorstellingen geven van Rodion Shchedrins ballet in drie aktes Anna Karenina uit 1971. Misschien is het nuttig om even te wijzen op opnamen van dit werk. 

Maar allereerst een opmerking. Waar Prokofiev een prachtige opera maakte over Tolstoi’s Oorlog en vrede, werd het minstens zo interessante Anna Karenina daarvoor - behalve door de betrekkelijk onbekende Engelse componist Ian Hamilton (1922 - 2000, Signum SIGCD 154, 2 cd’s) met een libretto van Colin Graham in 1978 nooit als stof voor een opera gebruikt.

Een probleem voor de componist die een boek kiest als onderwerp voor een film, een opera of een ballet, is: hoe ver moet hij gaan om de daarin voorkomende dramatis personae allen een rol te geven? Zowel in beide films met Greta Garbo en Vivien Leigh als in het ballet van Shchedrin ontbreekt Levin, die in feite het alter ego is van Tolstoi. 

Anna Karenina wordt algemeen beschouwd al een van de mooiste en beste werken uit de literatuur. Daarin worden niet alleen de vele emotionele en psychologische nuancen in de gevoelens van de aantrekkelijke gravin Anna Karenina beschreven, maar ook de ervaringen, de innerlijke strijd van de mensen om haar heen.

Gebonden in een koud huwelijk valt Anna voor de zwierige officier, graaf Vronsky. Maar in het negentiende eeuwse Rusland was het openlijk een liefdesaffaire hebben nog volkomen tegen alle maatschappelijke en streng orthodox religieuze normen. Dat het verhaal triest eindigt met Anna’s zelfmoord toont alle aspecten van hypocrisie, jaloezie, trouw, geloof, familie, huwelijk, maatschappij en passie.

In zijn ballet concentreert Shchedrin zich op de met doen geladen aspecten van hert verhaal want die lenen zich het beste voor de choreografie (die hier van Maya Plisetskaya en Natalia Rizhenko is). Niet alleen de nachtmerrieachtige gebeurtenis gedurende de eerste ontmoeting op het station (met hamerende akkoorden), maar ook de boze dromen van de belangrijkste figuren. Dat gebeurt al voordat passie de overhand krijgt in de tweede akte,

Uiterlijke gebeurtenissen zoals Petersburgse plechtigheden (waar even fragmenten uit de Symfonie nr. 3 van Tchaikovsky opduiken) komen aan de orde en ook de beroemde Tsarskoye Selo paardenraces en in de laatste scène in de opera (met op de achtergrond iets van Bellini’s I Capuleti e i Montecchi) zijn knap gevonden in een als geheel droomachtig sequentie.

Als resultaat wordt een sfeer van onbeheersbare claustrofobie gecreëerd waartegen Anna niet langer bestand is.

De dvd uitvoering mag dan niet bijzonder fijngevoelig zijn, hij is wel heel pakkend met een fraaie, belangrijke dubbelrol van Maya Plisetskaya (Shchedrins echtgenote) als Anna en choreografe. Ook voor het geheel veel waardering.

Alleen in audio is deze vertolking beschikbaar als Melodiya MEL CD 10.02054 (2 cd’s). Ook is er een heel uitgebreide Moskouse concertopname van Pletnev op dvd.