PRO EN CONTRA
PRO EN CONTRA Het huisorgaan van het Concertgebouworkest, het maandblad Preludium had vroeger op de middenpagina's de rubriek "Pro en contra", waarin telkens twee tegenstrijdige citaten uit recensies van hetzelfde concert waren afgedrukt. Een betere manier om de betrekkelijke waarde van die recensies aan te tonen was er haast niet.Natuurlijk is het ook mogelijk, dat één en dezelfde persoon heel verschillend over dezelfde muzikale gebeurtenis oordeelt. Niet bij wijze van second opinion na er een poosje over te hebben geslapen, maar direct al omdat het gegeven licht voor tweeërlei uitleg vatbaar of controversieel is. Hier zo'n blijk van The Devil and his Advocate: Pro Pieces of Africa. Muziek van Maraire, Hakmoun, Musa Suso, Tamusuza, El Din, Addy en Volans.Kronos strijkkwartet met Dumisani Maraire (mbira, zang), Hassan Hakmoun (sintir, zang), Foday Musa Suso (kora), Hamza el Din (tar), Obo Addy (Ghanese instrumenten) en Oakland Interfaith Gospel Choir. Elektra Nonesuch 7559-79275-2. Als er al ooit twijfel heeft bestaan over de innovatieve kwaliteiten van het Kronos kwartet - zijn claims op eigentijds repertoire, zijn inzet en toewijding, zijn imago - dan worden die hier radicaal uit de wereld geholpen. Met deze cd heeft het Kronos kwartet ten leste de enorme kloof tussen de Westerse kunstmuziek en wat drie decennia lang de inspiratiebron was voor het Amerikaanse muziek minimalisme overbrugd: Afrikaanse muziek.Het listig leentjebuur spelen van Steve Reich en Philip Glass leidde tot geweldige vernieuwingen, maar de resultaten werden stevig verankerd in blanke successen. Gewapend met aanzienlijke Amerikaanse fondsen ging het Kronos kwartet terug tot de bronnen en wat we hier voor het eerst horen, is een Afrikaanse kunstmuziek met al zijn kleuren, ritmen en warmte.Vanaf de strijkersinzet en de Zimbabwaanse swing van Dumisami Maraires Mother Nozipo weten we instinctief: dit is een fantastisch mooie cd. Het elegische spel van de strijkers krijgt een soort contrapunt van Maraires huppelend slagwerk en shakers. Foday Musa Suso's Gambiaanse korastuk Sunset weerspiegelt de subtiele dans van zijn volk in het Wuli district. Hier is de finesse waarmee de instrumenten zich mengen werkelijk verbluffend.Waar Hamsa el Dins Waterwheel een evocatie is van de brandend hete omstandigheden in de Soedanese woestijn, kent Hassam Hakmouns bekendere Marokkaanse compositie My Luck zo zijn problemen. Niet het minst doordat hij met een dermate inheemse instrumentatie wordt gezongen, waardoor het kwartet geheel op de achtergrond raakt.Waar het Kronos kwartet weer geheel tot zijn recht komt, is in Justinian Tamusuza's First Movement en de volledige versie van Kevin Volans' White man sleeps. Eerstgenoemde studeerde in Belfast bij Volans. De Oegandees past dan ook de pentatonische reeks, ostinatofrasen en een vaste harmonie toe op traditionele Kiganda muziek. De energie daarvan wordt gecompleteerd door het ruimtelijke Zuidafrikaanse landschap van Volans' complexe, maar aangename 22 minuten durende werk, hier in onverkorte en oorspronkelijke vorm gegeven.Heel toepasselijk eindigt deze bijzondere cd met het feestelijke stuk Spreading the Music van Maraire. Het heeft een pakkend vocaal aandeel van het Oakland Interfaith Gospel Choir. Met de musici van het Kronos kwartet, die hier vrijwel van hun stoel springen, is er sinds lang geen cd verschenen met zoveel blijken van vitaliteit, muzikale luciditeit en durf. Een essentiële ear-opener! Contra Pieces of Africa. Muziek van Maraire, Hakmoun, Musa Suso, Tamusuza, El Din, Addy en Volans.Kronos strijkkwartet met Dumisani Maraire (mbira, zang), Hassan Hakmoun (sintir, zang), Foday Musa Suso (kora), Hamza el Din (tar), Obo Addy (Ghanese instrumenten) en Oakland Interfaith Gospel Choir. Elektra Nonesuch 7559-79275-2 (DDD, 67'08"). Kronos' nieuwste. Iedereen kent het bijna letterlijk geruchtmakende ensemble, maar naar de componisten kraait geen haan. De verkokerende routine van gevestigde kwartetbedrijf zijn deze klassiekwolven in strijkkwartet schapevacht al lang ontsnapt. Maar omdat de muzikale avant-garde momenteel zo onvruchtbaar is en multicultureel nu eenmaal de mode is, bewerkt de Kronosploeg nu het Zwarte Continent.Alleen: Tussen Cairo, Tunis en Kaapstad kennen de musici de ten onzent gangbare scheiding van componist en interpreet nauwelijks. Daarom benutten de Afrikaanse componisten ook dankbaar de mogelijkheden om het esthetische gedoe van de strijkers vocaal en met slagwerk tenminste in ritmisch opzicht pep te geven. Om traditie en uitvoeringspraktijk van het strijkkwartet malen deze Afrikanen uiteraard niet.Sporadisch met dappere doortastendheid, maar bijna voortdurend schuw en met een vervaagde articulatie interpreteert het Kronos kwartet de onbekende melodieën. De enige gunstige uitzondering: White man sleeps van Kevin Volans, maar ja, dat is dan ook een betrekkelijk vertrouwd idioom. De bedoeling is duidelijk en men is teleurgesteld: tot nu toe ongehoorde muziek wordt eetbaar gemaakt en als oraal vijgeblad heeft het 't kwaliteitsmerk van het Kronos kwartet nodig.Een design garderobe, een met popsterren vergelijkbaar imago, goede bedoelingen en de nodige ondernemingslust alleen zijn niet voldoende om de tijdgeest voor te blijven door met veel overgave minimalistische muziek te strijken.Het Kronos kwartet ondernam wat popzanger Paul Simon al in 1986 voordeed: een trip naar Afrika. De oude Arabische luit en oosters gezang mengen zich met de strijkersklanken van de Bende van vier; een snufje zuidafrikaanse Township Jive is ook te proeven. Daarbij komen draailierachtige grondtonen, de gangbare kromme harmonie en - tot slot - een ongewoon vrolijk koor.Musici uit Kazachstan, de Azerbeidjaner Franghis Ali Zadeh en anderen moeten binnenkort hun bijdrage leveren aan een nieuwe, wereldomspannende strijkkwartet cultuur. Bovendien wacht Terry Riley's in 1991 tijdens het Salzburg Festival in première gegane The Sands voor strijkorkest nog op een cd opname. En omdat zulks niet genoeg leek, kregen enige componisten de opdracht om experimentele stukken te schrijven, waarin gitaarelektronica de klank van de strijkinstrumenten verandert.34 Componisten van de genre prostitué John Zorn en de oerschreeuw-zangeres Diamanda Galas tot de Russische avant-gardiste Sofia Goebaidoelina en de Poolse mysticus Henryk Mikolaj Gorecki hebben de pen gespitst voor de Kronisten ..... afwachten dus wie het eerste klaar is!