Vier soorten
Het aantrekkelijke van een muzikale orgie sec per cd is, dat de luisteraar zelf zijn fantasie vrijelijk zijn of haar gang kan laten gaan, al genietend van opzwepende ritmen, felle klankkleuren en wilde melodieën. Er bestaan zo'n vier vormen van muzikale orgie: de Griekse (echt met Bacchus als hoofdpersoon), de helse, de primitieve en de misdadige.Eén van de bekendste en mooiste voorbeelden is natuurlijk het vijfde deel - "Songe d'une nuit de sabbat" - uit de Symphonie fantastique van Berlioz. Deze valt zelfs binnen de termen van een paar van deze categorieën, dankzij drugs, een heksensabbat op het "Dies irae" (dag der wrake) motto. Eén van de pakkendste hallucinaties in een reeks van vijf, die visioenen bevat van een bal, een dag in de natuur (compleet met onweer en herderssignalen) en een executie door de guillotine.Nu behoort de Symphonie fantastique tot de meest opgenomen muziekwerken. De nieuwste verzamelcatalogussen vermelden een kleine vijftig cd versies. Om blijvend te boeien, is met name en felle aanpak van beide slotdelen zeer aan te bevelen. Colin Davis was altijd al een uitstekend pleitbezorger voor Berlioz en hij maakt dat keer op keer in zijn opnamen waar. Roger Norrington met zijn ruigere visie, gerealiseerd met oudere instrumenten, is ook niet te versmaden.Méér Berlioz, Saint-Saëns, Dukas en Ravel
Eenmaal bij Berlioz mogen we diens 'legende" Damnation de Faust niet vergeten. Daarin wordt ook wat wild afgedanst, in de scène in "Auerbachs kelder" al en later. Hier is de geladen uitvoering van Solti aan te raden. Maar ook in 's componisten Harold in Italië voor altviool en orkest, waarbij die altviool de avonturen van Harold - een heldenfiguur van Byron - uitbeeldt, komt een vrij sensuele orgie voor in het laatste deel met de titel "Orgie de brigands". Mar hier sterft de held helaas al voordat de orgie z'n hoogtepunt bereikt.Het bacchanaal uit Saint-Saëns opera Samson et Dalila is een primitieve orgie, waaraan Samson niet mag meedoen. Dat blijkt een grote vergissing, want hij wordt zo boos, dat hij de tempel van de Filistijnen verwoest en menigeen laat omkomen.Een ware orgie is het misschien niet, maar verontrustend is wel hoe de tovenaarsleerling – vrij naar Goethe – in Dukas’ L’Apprenti sorcier zijn door hemzelf opgeroepen tovenaar ziet losbarsten.We hebben hier te maken met een bacchanaal in balletvorm, als zogenaamd Divertissement, dat we op basis van andere gegevens ook wel bij Delibes en Massenet tegenkomen. Zo'n bacchanaal heeft bij voorkeur een Oosters tintje. Dat verlenen Baltsa en Carreras er ook mooi aan. In Saint-Saëns Danse macabre met zijn hoorbaar rammelende botten is niet zozeer van een orgie sprake, maar behekst is de dans wel.Wagner is anders
Vervreemdingseffecten waren Wagner net zomin vreemd als Berlioz. Waar deze Faust naar Hongarije verhuisde (getuige de Rakoczy mars) verplaatste Wagner in Tannhäuser het Griekse bacchanaal compleet met Venus naar het oude Duitsland. In het Venusberg ballet komen badende najaden, verleidelijke sirenen, dansende nimfen en uiteraard Venus zelf voor, gebaad in rozekleurig licht en met kruisridder Tannhäusers hoofd in haar schoot. Lang niet mis. Het ontbreekt de dansers en danseressen niet aan orgiastische opwinding; bij de Parijse première van deze opera werden zelfs castagnetten en pauken extra ingelast. Als om te bewijzen, dat ook Teutoonse orgies mogelijk zijn. De in 1962 in Bayreuth gemaakte opname met Anja Silja, Wolfgang Windgassen, Eberhard Wächter, Grace Bumbry en Gerhard Stolze is buitengewoon sfeervol en treffend met Bumbry als sensuele Venus en Windgassen als heldhaftig ridder.Naar Rusland
De Nacht op de kale berg met ook een heksendans, die rond middernacht op de griezelberg begint, behoort tot de bekendste werken van de componist naast de Schilderijententoonstelling. Waar laatstgenoemde door Ravels orkestratie werd gepopulariseerd, werd De nacht op de kale berg orkestraal platgewalst, beschaafd gemaakt door Rimsky Korsakof. Probeer daarom één van de drie onderstaande opnamen van het werk die veel oorspronkelijker en fascinerender klinken, zeker die ene echt volledige met solist en koor.Tenslotte is daar nog Tschaikovsky met zijn Manfred, alweer op basis van Lord Byron. Diens Manfredfiguur is een eenzame zwerver, die door de Abruzzen trekt en nadenkt over wat hij zijn geliefde Astarte heeft aangedaan: inteelt. In de finale belandt hij temidden van struikrovers, die een fuifje geven. Eén der mooiste opnamen van dit werk komt voor in de integrale reeks Tschaikovsky symfonieën van Jansons. DISCOGRAFIEBerlioz: Symphonie fantastique. Wiener Philharmoniker o.l.v. Colin Davis. Philips 432.151-2. Berlioz: Symphonie fantastique. London Classical Players, Roger Norrington. EMI 749.541-2.Berlioz: La damnation de Faust. Kenneth Riegel, Frederica von Stade, José van Dam, James King met het Chicago koor en -symfonie orkest, Georg Solti. Decca 414.680-2.Berlioz: La damnation de Faust. Susan Graham, Thomas Moser, José van Dam en Frédéric Caton met het Ensemble van de Opera Lyon o.l.v. Kent Nagano. Erato 0630-10692-2 (2 cd’s)Berlioz: Harold in Italië. Nobuko Imai met het Londens symfonie orkest, Colin Davis. Philips 416.431-2.Berlioz: Harold in Italië. Wolfram Christ, Berliner Philharmoniker, Lorin Maazel. DG 415.109-2.Dukas: L’Apprenti sorcier. Berlijns filharmonisch orkest o.l.v. James Levine. DG 419.617-2.Moessorgsky: Nacht op de kale berg. Anatole Kotcherga, Zuidtirools kinderkoor en Berlijns filharmonisch orkest o.l.v. Claudio Abbado. Sony 62034.Moessorgsky: Nacht op de kale berg. Londens symfonie orkest o.l.v. Jerzy Kaspryzk. Collins EC 1004-2.Moessorgsky: Nacht op de kale berg. Londens symfonie orkest o.l.v. Claudio Abbado. RCA 09026-61354-2.Ravel: Daphnis et Chloé. Montréal symfonie orkest, Charles Dutoit. Decca 400.055-2.Saint-Saëns: Bacchanaal uit Samson et Dalilah. Agnes Baltsa en José Carreras. Philips 426.243-2.Saint-Saëns: Danse macabre. Philharmonia orkest o.l.v. Charles Dutoit. Decca 425.021-2.Tschaikovsky: Manfred symfonie. Oslo filharmonisch orkest o.l.v. Mariss Jansons. Chandos CHAN 8535.
Wagner: Tannhäuser. Wolfgang Windgassen, Anja Silja, Eberhard Wächter, Grace Bumbry, Josef Greindl, Gerhard Stolze e.a. met het Ensemble van het Bayreuth festival o.l.v. Wolfgang Sawallisch. Philips 434.607-2 (3 cd’s).
Wagner: Venusbergmuziek uit Tannhäuser. Berlijns filharmonisch orkest o.l.v. Herbert von Karajan. EMI 566.106-2.