MAHLER, SYMFONIE NR. 8, BEGIN EEN KOPJE KLEINER GEMAAKT

De Symfonie nr. 8 van Mahler kan samen met Bruckners Symfonie nr. 8 en Scriabins Voorbereiding voor het laatste mysterie zo in Guinness Book of Records worden opgenomen als een van de grootschaligste symfonische composities.

Het werk uit 1907 kreeg de bijnaam Symphonie der Tausend, maar dat is enigszins overdreven. Bij de door de componist zelf geleide première 12 september 1910 bevonden zich 450 musici op en achter het podium. Bij veel latere uitvoeringen werd volstaan met tussen de driehonderd en driehonderdvijftig.

Problematischer was het vaak om een zaal e vinden waarin het werk kon worden uitgevoerd, want er is een heel groot symfonie orkest met extra koper en slagwerk, orgel, drie gemengde koren, twee jongenskoren en als solisten drie sopranen, twee alten, tenor, bariton en bas. Wat meer in detail ziet de bezetting er als volgt uit:

2 piccolo’s

4 fluiten

4 hobo’s

1 althobo

1 esklarinet

3 klarinetten in bes en a

4 fagotten

1 contrafagot

8 hoorns in f

4 trompetten in bes en f

4 trompetten in f (onzichtbaar)

4 trombones

3 trombones (onzichtbaar)

1 tuba

pauken (2 spelers)

grote trom

3 bekkens

triangel

tamtam

buisklokken in as en a

klokkenspel

celesta

piano

harmonium

orgel

2 of meer harpen

mandoline

16 eerste violen

16 tweede violen

12 altviolen

10 celli

8 contrabassen

8 zangsolisten (3 sopranen, 2 alten, 1 tenor, 1 barit on en 1 bas)

koren (jongenskoor, 2 gemengde koren).

Waar Erwin Stein in 1921 Mahlers  Symfonie nr. 4 met zijn nog vrij normale romantische bezetting bewerkte voor sopraan, fluit, hobo, klarinet, 2 violen, altviool, cello, contrabas, piano, harmonium en slagwerk was dat een nog redelijk overzichtelijke opgave, heeft zover bekend nooit iemand  zich gewaagd aan de latere symfonieën van Mahler met als extreem nr. 6 die als extra in oorspronkelijke vorm moet beschikken over glockenspiel, xylofoon, tamboerijn, grote en kleine trom, bekkens, tamtam, 6 pauken, koebellen, 2 harpen, celesta en de beruchte vierkanten houten kast met houten hamer waarop in het vierde deel drie mokerslagen worden uitgedeeld. Daaraan heeft zover bekend niemand zich gewaagd.

Ook aan een geminiaturiseerde bezetting van Symfonie nr. 8 is om begrijpeijke redenen vermoedelijk niemand ooit toegekomen. Totdat de aankondiging dat het werk door het Nederlands filharmonisch orkest, dat deze symfonie ook al met Hartmut Haenchen had gespeeld in een Mahlercyclus, besloot om VIII onder Marc Albrecht 23 februari 2019 in de zaterdag matinee in het Amsterdamse Concertgebouw ten gehore te brengen.

Dat was voor de redactie van het TV programma Podium Witteman aanleiding om componist/arrangeur Anne Maartje Lemereis te verzoeken om ten minste de eerste tachtig seconden van het gemiddeld tachtig minuten durende werk voor klein ensemble te arrangeren. 

Zo ontstond een korte, kleine compositie die werd uitgevoerd door Anne-Maartje Lemereis zelf (mini glockenspiel), Marije Weenink (piccolo), Indra van der Bilt (ukelele) en Servaas Jansen (contrabas) waarin het beginthema bescheiden, maar duidelijk (want op de contrabas na bij voorkeur ook juist kleine instrumenten) werd gespeeld. Op Uitzending Gemist van 17 februari is dat met geluid en bewegend beeld is te volgen, hier moeten we ons beperken tot wat screenfoto’s van deze bijzondere happening.