KLASSIEK OP TV

 

Bedoeld is een vrij vluchtige impressie van wat op klassieke muziekgebied op tv te beleven valt zonder dat daaraan een lange studie, een grondige inventarisatie en metingen aan zijn voorafgegaan.

 

Goed gereedschap het halve werk?

Aan hardware kant is het om te beginnen nuttig om een bovenmodale installatie ter beschikking te hebben. Deze bestaat in mijn geval uit een Loewe Individual 32 (=82 cm diagonaal beeldscherm) Selection HD + DR + 100 tv toestel waarmee derhalve digitale tv en radio programma’s eventueel in HD kwaliteit kunnen worden ontvangen.

Omdat de meeste ingebouwde tv luidsprekers niet bij machte zijn het hele frekwentiebereik en een behoorlijke dynamiek vervormingsvrij te verwerken, is de tv letterlijk geflankeerd door een geluidsinstallatie die bestaat uit oudere, maar best nog heel goed presterende componenten, zoals een Van  Medevoort DA 333 digitale voorsterker met twee Van Medevoort PA 222 eindversterkers en een Celestion Systeem 600 luidsprekererset bestaande uit subwoofers en Revel M 20 luidsprekers voor midden/hoog weergave ter vervanging van de minder pittige SL 600 originelen.

Behalve de aangeboden muziekprogramma’s behoren tot de software de programmagegevens zoal die in gidsen en dagbladen zijn vermeld. Dat gebeurt begrijpelijk maar helaas vaak erg summier, zodat bijvoorbeeld moet worden geraden naar de uitvoerenden.

 

Programmabronnen

De twee rijkste, hier door Ziggo via de kabel met een uitgebreider abonnement aangereikte muziekbronnen zijn, meest op basis van reportages of algemeen verkrijgbaar dvd repertoire:

Mezzo, de hele dag muziek in alle klassieke en jazzgenres met gelukkig niet teveel reclame, ook soms Nederlands commentaar. Ook met veel herhalingen en met fragmenten: ‘divertimezzo’ clips. Maar overigens wel met complete werken en voor wie zich abonneert een eigen tijdschrift. Aangeleverd in mooie digitale kwaliteit.

Brava, een prachtig Nederlands initiatief dat zonder reclame (maar gedekt door subsidie (?) en webwinkel verkoop, wat moeilijk voorstelbaar is) ook uitvoerig te ontvangen is in de meeste standaard pakketten, maar daarom wel kwalitatief wat waziger in analoge kwaliteit. Kranten en programmabladen zwijgen de zender dood (zelfs mijn aanbieder heeft hem niet als Brava maar als ZIGGO 1 in de aanbieding). Behalve de pure muziekprogramma’s die vaak wat abrupt en dikwijls zonder introductie en slotafkondiging langskomen, zijn er soms korte eigen producties, bijvoorbeeld om een impressie van een Nederlands conservatorium te geven. Nadere programmagegevens zijn uitsluitend van de website www.brava.nl te plukken.

Arte heeft (digitaal) ook de nodige muziek in de aanbieding. Bijvoorbeeld de wekelijkse zondagavond concert- of recitalopnamen om 19:15. In de festivaltijd gelukkig ook complete opera’s of orkestconcerten (Luzern festival!). Het is zaak om voor de extra’s tijdig een programmablad te raadplegen.

De Nederlandse commerciële zenders laten om begrijpelijke redenen de voor hen oninteressante muzieksoort buiten beschouwing, op Ned. ! en 2 is mondjesmaat een en ander te genieten, waarbij de NPS (met een programma als Podium, voorbeschouwingen, vrijwel nachtelijke maandagavonduitzendingen), de AVRO (Grachtenfestival, Amsterdams Uit concert) en de TROS zich verdienstelijk maken. Of dat in het komende seizoen wordt voortgezet gezien alle andere verschrikkelijke ingrepen???

BBC 3 toont zich vooral in de tijd van de Londense Proms vanaf medio juli wel actief, maar wekt na al de indruk daar minder zendtijd aan te spenderen dan vroeger.

 

De locaties

Om goedkoop te produceren werken de zenders liefst met reportages van optredens. Mezzo struint daarvoor heel wat kleinere Franse (kamer)muziekfestivals af. Heel wat grote en kleine zalen, kerken, kerkjes, theaters passeren de revue. Het ene is wat de zichtlijnen betreft en in akoestisch opzicht beter dan het andere. Soms is het behelpen en zijn de speelruimtes voor de cameramensen en de microfoonopstelling voor de geluidsmensen beperkt. Dat is vergeeflijk, zeker als het om unieke registraties gaat.

 

Beeld- en geluidsregie

Vergeleken met de tijd van een haast al te fantasierijke regisseuse als Wilhelmina Hoedeman die bij een programma met Bruchs Schotse fantasie liever Schotse bergbeken liet kabbelen dan soliste Kyung-Wha Chung in beeld te brengen, of een strijkkwartet van Haydn met het Parkányi kwartet bij voorkeur illustreerde met Drentse hunnenbedden, zijn de meeste beeldregisseurs meer ter zake en kundiger. Bovendien speelt de klankregisseur een minder ondergeschikte rol en wordt gelukkig meestal zeer to the point bijvoorbeeld in een orkest een solist even close-up in beeld gebracht en niet zoals vroeger nog wel eens een bezwete tweede fagot die net 38 maten rust had.

De aanwezigheid van niet alleen microfoons, maar ook van camera’s en dus cameramensen behoort langzamerhand tot een gangbaar verschijnsel. Vroeger wekten die cameramensen nogal eens irritatie door de manier waarop ze zich tijdens de opname hinderlijk voor en door het publiek verplaatsten, er in extreme omstandigheden niet voor terugdeinzend elkaar via de microfoon en de hoofdtelefoon voetbaluitslagen door te geven.

Bovendien baadden de zalen vroeger in overdadig tv licht wat na een paar uur de airco ten spijt tot oncomfortabele tropische temperaturen leidde. Gelukkig komt de nieuwere techniek blijkbaar met minder extreme middelen uit.

 

Reportages

Maar van het reportagekarakter mag men geen wonderen verwachten: fouten kunnen nauwelijks of niet worden hersteld. De speelruimte kent letterlijk en figuurlijk zijn beperkingen, zowel voor de uitvoerende musici als voor de beeld en geluid verslaggevers. Het aanwezige publiek kan met gehoest en geschuifel ook een stoorfactor zijn, hoewel dat in de praktijk nogal meevalt. Een goede voorbereiding en aanmaning helpt meestal.

 

Kwantiteit en kwaliteit

De eeuwige klacht dat de tv te weinig aan kunst in het algemeen en de klassiek geheten muziek in het bijzonder te weinig aandacht besteed, wordt dus sinds enige tijd enigszins ontkracht, vooral dankzij het tweetal specifieke muziekzenders dat op elk uur van de dag moois te bieden heeft. Dat alles dankzij de ooit versmade kabel. Maar bij de reguliere zenders – ook de Belgische, Duitse en Franse – is en blijft het klassieke muziekaanbod pover.

Vooral de beeldkwaliteit is er over de hele linie in de afgelopen dertig jaar op vooruitgegaan. Digitalisering is hier de toverformule. Er zullen ook wel betere camera’s zijn intussen en bij montage treden minder verliezen op in het digitale domein. Over de geluidskwaliteit hebben we het aanstonds.

 

De zeer beperkte dynamiek: grootste handicap

Is dus in het algemeen sprake van grote verbeteringen en dus veel toegevoegd luistergenot in vergelijking met het pure auditieve luisteren, tenminste één grote tekortkoming is gebleven. Of daar al bewust tijdens de opname rekening mee wordt gehouden, of dat limiters in de studio of bij de zender pas scheppen pikzwart roet in het muzikale eten gooien? Hoe dan ook: de dynamiek van het geluid is bedroevend gering. De dynamische verschillen tussen pp en ff gaan zelden de 3dB te boven lijkt het getrainde oor waar te nemen. Voor het geestesoog zie je een onzichtbare hand het geluidsvolume bij elke naderende uitbarsting al quasi gas terugnemen. De vraag is: moet dat echt?

Dat de volle dynamiek van bijvoorbeeld goede cd weergave onmogelijk is, soit. Maar zulke platte geluidspannenkoeken zijn na even luisteren stomvervelend. Alle temperament, gevoel, spanning en nuance worden letterlijk in de kiem gesmoord. Wat zou het – bij wijze van slotopmerking – niet geweldig zijn als bij zoveel andere verbeteringen dat belangrijke knelpunt werd opgelost. Het genot om naar zoveel mogelijke klassieke muziekprogramma’s te kijken en te luisteren via de tv zou er exponentieel door stijgen.