OPMARS DER BLOTE HOEZEPOEZEN? 

In het artikel Bach met blote buk – Babeness in de klassieke muziek  uit Vrij Nederland van 1 juni 2008 beschrijft Annet Maseland een ontwikkeling in de muziekindustrie waarbij met name violistes bij voorkeur door de afdeling marketing bij voorkeur in uitdagende, sexy poses en kleding worden afgebeeld. Ze onderbouwt dat met voorbeelden als Janine Jansen, Vanessa-Mae, het Eroica pianotrio, Lara St. John, de twee Opera babes en sopraan Anna Natrebko.

Weliswaar plaatst Maseland die babeness in breder perspectief, maar het is wel opvallend hoeveel jonge musici van het vrouwelijk geslacht in sexy poses en kledij verschijnen in de cd en dvd wereld waarop deze website is geconcentreerd. 

De hoezepoes

Helemaal nieuw is het verschijnsel  van verleidelijk geklede vrouwen (meiden?) in de klassieke muziekwereld niet. Rond 1957 verscheen een serie van ongeveer vijftien Philips heruitgegeven elpees die was versierd met fraaie, door Paul Huf gemaakte beelden rond fotomodel Ann Pickford. Zij kreeg (van Carmiggelt?) de bijnaam Hoezepoes. De muziekproducerende eventuele dameskunstenaressen bleven daarbij echter zelf nog geheel buiten beeld.Een paar jaar later was er wel een Nederlandse pianiste die geheel in zwart leer gehuld in een minirok optrad. Een strovuurcarrière, want ze raakte snel in vergetelheid. Zelfs haar naam is vergeten. 

Beschaafd bloot

Over het geheel genomen valt het met de uitdagende blootheid op de cd covers nogal mee. De Canadese Lara St. John die als drogreden staande houdt dat ze met haar ontblote bovenlijf en weliswaar de rechter borst kuis bedekt door haar lange, sluike blonde haren en haar rechter door de viool, wenst uit te drukken dat er niets tussen haar en de muziek staat gaat niet eens erg ver. Of dat ietwat bloterige debuut tot een vervolg leidt, moet nog maar worden afgewacht. Ander beeldmateriaal toont haar in elk geval meer in traditionele uitmonstering.Vanessa-Mae die voor de cd Passion met een nat T-shirt in de branding poseerde speelde op dit gebied begin jaren negentig een voortrekkersrol. Het heeft haar weinig mogen baten. Na een paar EMI opnamen werd ze door die mutinational blijkbaar afgedankt (die cd’s zijn ook officieel niet meer leverbaar) en sudderde als het ware nog wat na op tertiaire labels.

Het uit drie meiden bestaande Eroica trio toont heel normale, maar op het concertpodium (nog) niet algemeen ingeburgerde kledij: knielange jurkjes en hoge zwarte laarzen. Hun drie opnamen scoorden niet bijster hoog in de publieksgunst.Van de diverse opnamen die van Janine Jansen intussen zijn uitgebracht, zijn de cover en het binnenwerk van Vivaldi’s populaire Vier jaargetijden misschien wel het meest sexy. Het gaat om tenminste drie foto’s van Decca’s huisfotograaf Mitch Jenkins waarbij ze is gehuld in een nogal transparante lange jurk met veel van de borsten vrij.

Of dat gebeurde op verzoek van de violiste zelf of van de firma, is een interessante vraag. Op zijn minst gaf ze toestemming. Maseland constateert zelf dat daarvan bij bijvoorbeeld Liza Ferschtmann geen sprake is. Ook collega Julia Fischer heeft dat niet nodig (staat het niet toe?) voor haar Pentatone opnamen. Ze ziet er zo al bekoorlijk genoeg uit. Dat geldt bijvoorbeeld evenzeer voor Baiba Skribe, Sarah Chang, Lisa Batiasvili en al die andere geweldige jonge violistes en voor het uit louter jonge meiden bestaande Pavão strijkkwartet. Om maar een paar voorbeelden te geven.

Merkwaardig muzikaalpsychologisch punt blijft waarom alleen violistes zich bloter tonen en andere instrumentalisten niet of nauwelijks. In het recente verleden was daar wel nog de enorm door haar invloedrijke vader gepushte celliste Ofra Harnoy, maar ondanks haar opvallende verschijning lijkt ook haar carrière als een nachtkaars te zijn uitgegaan.    

Dwang van de marketing afdeling

Duidelijk is wel dat de afdeling marketing een steeds grotere vinger in de publiciteitspap krijgt. Geen wonder: de neergaande lijn in de verkoop van cd’s en dvd’s met ‘klassieke’ muziek lijkt niet te stuiten. Bedroeg het marktaandeel medio jaren vijftig nog ruim twintig procent van het totaal, inmiddels is het gezakt tot onder de vijf procent.

Met alle beschikbare middelen moeten dus de zeilen worden bijgezet. Juist ook om een jonger publiek te interesseren. Of dat met blote meiden op de covers lukt? Het is bij gebrek aan betrouwbare, over de leeftijdscategorieën uitgesplitste verkoopcijfers onmogelijk te zeggen. 

Naakt in de opera

Het hoeft niet eens om de verkrachtingscène in Shostakovitch’ Lady Macbeth van Mtsensk te gaan wil men naakte vrouwen op het operatoneel zien. Afhankelijk van de concepten van regisseurs, decorbouwers en kostuumontwerpers is dat tegenwoordig onverwacht in menige opera mogelijk.Wat dat betreft, valt het dus nogal mee wat rond sopraan Anna Netrebko gebeurt. Ze is duidelijk een hype en behoorlijk sexy momenteel, maar hoe ze op en in de cd boekjes is afgebeeld valt nogal mee. Grote posters kunnen wat dat betreft een ander verhaal vertellen. Ook de twee Opera Babes zijn dat meer qua figuur dan qua uiterlijk en opmaak. 

Nigel Kennedy

Is letterlijk en figuurlijk de enige vreemde eend – feitelijk een woerd -  in de bijt. Hij is in meerdere opzichten de odd man out onder de violisten. Begin jaren tachtig liep hij op het Oostenrijkse Lockenhaus festival, nog maar kort van de Yehudi Menuhin school, rond als kostschooljongen, keurig in een tweedelig pak. Toen kon hij wel ook voortreffelijk jazz improviseren. Hij maakte een aantal mooie opnamen van vioolconcerten voor EMI, besloot een sabbatical in te lassen, keerde halfslachtig en opstandig terug, raakte in de ban van pop en rockmusic, kleedde zich dienovereenkomstig als punker en ging bewust een Cockney voetbalsupportertaaltje spreken, maar keerde terug op de serieuze podia maar nog wel met typisch grillen, zoals zijn nieuwste Beethoven/Mozart/Horace Silver opname aantoont.Twee jaar geleden was hij o.a. in Utrecht nog geheel als punker uitgedost om Vivaldi te spelen met het Pools kamerorkest; hij vestigde zich eerder ook in Polen. Maar op geen van de covers staat hij bloot of als punker afgebeeld. Bij zijn opname van Vivaldi’s opus magnum wordt slechts de schijn gewekt. 

Opera Babes

De Engelse zangeressen Rebecca Knight en Karen England exploiteren als Opera Babes het beste het voor hen en hun repertoire ideale medium: beeld en geluid: de dvd. Ze maakten intussen een paar producties en schijnen daarmee – al dan niet in diverse staten van blootheid – succes te hebben. 

Wat mogelijke verklaringen

Een  belangrijke reden voor meer bloot bij jonge vrouwelijke musici is al gegeven: de druk van de afdeling marketing, vooral uitgeoefend om een jongere doelgroep voor klassieke muziek te interesseren. Opvallend is namelijk dat die blootheid zo ongeveer eindigt bij de cd cover en de uitvergrote poster. Bij de ‘live’ optredens, de concerten is daar eigenlijk nooit sprake van. Ook bij de repetities verschijnen de meeste jongere dames in T-shirt en spijkerbroek. 

Andere redenen zijn makkelijk te bedenken: 

Het algemene kledingbeeld – ook in het concertwezen – is steeds informeler geworden  Het aantal hoogbegaafde muziekmeiden is gelukkig enorm gegroeid. Vormden ze in conservatoriumorkesten, het Nationaal Jeugdorkest en sinds korten het Jeugdorkest Nederland decennia lang een minderheid, tegenwoordig domineren zij. Ze hebben zelfs een plaatsje veroverd bij vroeger nog onvrouwelijk geachte instrumentgroepen als de contrabassen, de hoorns, de trompetten en zelfs de trombones. Het wachten is op een al dan niet blote poteling met een bastuba. 

Dit betekent dat de concurrentie veel groter is geworden en dat ze mogelijk dus naar nieuwe mogelijkheden – een fraai, verder onthuld lichaam – moeten zoeken om zich te onderscheiden. Dat het hooguit even werkt, blijkt uit de aangehaalde voorbeelden. 

Voorbeelden liggen bovendien voor de hand: je hebt succesvolle tv-babes, glossy-babes die hun vergankelijke roem alleen aan de expositie van hun schoonheid te danken hebben. Opera- en musicalrepertoire bieden de meeste mogelijkheden om enigszins functioneel bloot te tonen. 

Vroeger, in de elpee tijd, schijnt er een levendige handel onder de toonbank te zijn geweest van schunnige plaathoezen. Op klassiek gebied scoorde vooral Rimsky-Korsakovs Scheherazade hoog.Maar evenzeer lijkt het lokmiddel nauwelijks, of hooguit kortstondig te werken. Dit bij wijze van conclusie. 

Discografie

Eroica trio

Beethoven: Tripelconcert; Pianotrio nr. 4. Met het Praags kamerorkest. EMI 562.655-2. 

Passion. EMI 557.033-2.

The best of the Eroica trio. EMI 558.002-2.  

Lara St. John

Bach: De 2 vioolconcerten; Dubbelconcert. Met …… . Eigen label

Bach: De 6 sonates en partita’s voor soloviool. Eigen label

Hindson: Vioolconcert; Corgliano: The red violin; Liszt/Kennedy/St. John: Totentanz. Lara St. John met het Royal philharmonic orkest o.l.v. Sarah Ioannides. Eigen label. 

Vanessa Mae

Beethoven en Tchaikovsky: Vioolconcerten. Vanessa-Mae met het Londens symfonie orkest o.l.v. Kees Bakels. Trittico TCMA 27103.

The early years. EMI 567.456-2.

The ultimate collection. EMI 595.026-2

Choreography. Werken van Katsjatoerian, Vangelis en Whelan. Sony SK 90895.

Classical album 2005. Universal UNJC 476.2995.

Classical album 2005. Universal UNJC 983.488-3.

Vanessa-Mae. Trittico TCMA 27103.

My favourite things. Werken van Sarasate, Kabalevsky, Mozart en Wieniavsky met de London Mozart players o.l.v. Inglis.  Trittico TCVAN

Werkjes van Kreisler, Bach, Paganini, Tchaikovsky, Gershwin, Rodgers, Mancini, Legrand en de Beatles met het Nieuw Belgisch kamerorkest o.l.v. Cleobury. Trittico TCMA 27102. 

Janine Jansen

Vivaldi: De vier jaargetijden. Janine Jansen met kamerensemble. Decca 475.6188 (2004). 

Nigel Kennedy

Vivaldi: De vier jaargetijden. Nigel Kennedy met leden van het Berlijns filharmonisch orkest. EMI 557.648-2. 

Opera Babes

Send in the clowns (dvd)

Clair de lune (dvd)