L’HOMME ARMÉ IN VARIANTEN
Als er in de vijftiende eeuw al een hitlijst had bestaan, had het liedje L’homme armé daarop vermoedelijk decennia lang met stip op nummer 1 gestaan:
L’homme, l’homme, l’homme armé
L’homme armé
L’homme armé doibt on doubter, doit on doubter.
On a fait partout crier
Que chascun se viengne armer
D’un haubregon de fer.
Ofwel:
De man, de man, de gewapende man,
De gewapende man moet men vrezen, moet men vrezen.
Overal is uitgekreten,
Dat ieder zich bewapene
Met een maliënkolder.
Het lied stond in verband met de Orde van het gouden vlies die in 1430 aan het Bourgondische hof van Philips de Goede was opgericht en een speciale functie had bij de strijd tegen de Turken na de val van Constantinopel in 1453.
In dit verband is de bewuste gewapende man waarschijnlijk te beschouwen als een verpersoonlijking van Christus. Het lied werd een soort lijflied van Philips zoon en opvolger, de strijdlustige Karel de Stoute die een gewapend man bij uitstek was.
De orde vroeg en kreeg heel wat muziek en zoals in die tijd gebruikelijk was, werd veel voor liturgisch gebruik geschreven. Geen wonder dat de cantus firmus van l’homme armé veelvuldig werd gebruikt voor missen, de melodie werd als basis gebruikt waar omheen een meerstemmige constructie werd gemaakt.
Het gegeven werd in de Renaissance een hit op misgebied en de componisten beconcurreerden elkaar tijdenlang met de meest complexe oplossingen terwijl gelukkig steeds de basismelodie goed herkenbaar bleef.
Niet alle van de vermoedelijk ruim veertig l’homme armé missen zijn op cd beschikbaar. Busnois ( ), in dienst van Karel de Kale, was een der eersten; Palestrina leverde twee bijdragen net als Josquin.
Interessant is verder dat het lied tot in de twintigste eeuw bij diverse, heel uiteenlopende componisten een echo vond. Denk aan Peter Maxwell Davies en Louis Andriessen.
Hieronder een lijstje van de componisten in alfabetische volgorde – waarin de beroemde Anoniem niet ontbreekt – die zich met het thema bezighielden, aangevuld met summiere discografische gegevens.
Anoniem (vijftiende eeuw). Bourgondisch chanson.
Tallis Scholars o.l.v. Peter Phillips. Gimell CD GIM 019.
Oxford camerata o.l.v. Jeremy Summerly. Naxos 8.553087, 855297, 8,553428.
Altburger: L’homme armé uit Deploration passacaglias.
Anchieta: Missa L’homme armé.
LiveOak and company. Centaur CRC 2316.
Andriessen, L.: De Materie.
Diverse ensembles o.l.v. Reinbert de Leeuw. Nonesuch 7559-79367-2 (2 cd’s).
Basiron: Missa l’homme armé.
Busnois: Missa L’homme armé.
Binchois Consort, Andrew Kirkman. Hyperion CDA 67319.
Carissimi: Missa L’homme armé.
Madrigalisti Ambrosiani o.l.v. Gianluca Capuano. Stradivarius STR 33653.
Caron: Missa L’homme armé.
Sound and the fury. Orf SACD 3057.
Carver: Missa L’homme armé.
Cappella nova o.l.v. Alan Tavener. ASV GAU 126.
Cat, de: Intrada sur ‘L’homme armé.
Capilla Flamenca oltremontano o.l.v. Dirk Snellings. Ricercar RIC 102.
David: Orgelfantasie L’homme armé.
Arno Schönstedt. Pape Orgeldokumente OP 5001.
Davies: Missa super L’homme armé.
Vanessa Redgrave, Fires of London o.l.v. Peter Maxwell Davies. Decca 475.6166 (2 cd’s).
Dufay: Missa L’homme armé.
Hilliard ensemble o.l.v. Paul Hillier. EMI 747.628-2.
Oxford Camerata o.l.v. Jeremy Summerly. Naxos 8.553087.
Eder: Orgelconcert L’homme armé.
Ludwig Doerr met het Symfonie orkest van de Beierse omroep o.l.v. Ferdinand Leitner. Orfeo 0826992.
Faugues: Missa l’homme armé.
Forestier: Missa L’homme armé.
Chicago a cappella o.l.v. Jonathan Miller. Centaur CRC 2420.
Gombert: Missa L’homme armé.
Laudantes consort o.l.v. Guy Janssens. Arsonor ARS 005-2.
Guerrero: Missa L’homme armé.
Ensemble La Sestina o.l.v. Adriano Giardina. Duitse Harmonia Mundi 88697-82401-2.
Harvey: L’homme armé.
Koperblazers van de London Mozart Players o.l.v. Paul Archibald. Brass Classics BC 3007.
Jenkins: The armed man: A mass for life.
Solisten, het Engels nationaal jeugdkoor en het Londens symfonie orkest o.l.v. Karl Jenkins. Virgin CDVE 956 (2 cd’s).
Josquin du Prés: Missae L’homme armé.
Tallis Scholars o.l.v. Peter Phillips. Gimell CDGIM 206.
A sei voci o.l.v. Bernard Fabre Garrus. Astrée E 88089.
Kohs: Variations on L’homme armé voor piano.
Spencer Myer. Harmonia Mundi HMU 90.7477.
Lully: Les hommes et les femmes armés.
Concert des nations o.l.v. Jordi Savall. Alia Vox AV 9842.
Marshall: Variaties over L’homme armé voor blaasorkest.
Mathias: Antiphonies.
John Scott (orgel). Nimbus NI 5367.
Morales: Missa L’homme armé.
Chapelle du roi o.l.v. Alistair Dixon. Signum SIGCD 019.
Morton: Il sera pour vous conbatu – L’homme armé.
Clerks Group o.l.v. Edward Wickham. ASV GAU 204.
Obrecht: Missa L’homme armé.
Thomaskoor Leipzig, Capella Fidiciana o.l.v. Hans Grüss. Querstand KCJK 9607.
Ockeghem: Missa L’homme armé.
The Clerk’s group o.l.v. Edward Wickham. ASV CDGAU 204.
Palestrina: Missae L’homme armé.
Cappella musicale di San Petronio di Bologna o.l.v. Sergio Vartolo. Naxos 8.553314.
Peñalosa: Missa L’homme armé.
Orlando Consort. Harmonia Mundi HMU 90.7328.
Pipelare: Missa L’homme armé.
Huelgas ensemble o.l.v. Paul van Nevel. Sony SK 68258.
Regis: Missa dum sacrum mysterium ‘L’homme armé’.
Schola Discantus o.l.v. Kevin Moll. Lyrichord LEMS 8044.
Ruders: Bravour études.
Morten Zeuthen (cello). Dacapo 8.226007.
Rue, de La: Missa L’homme armé.
Janequin ensemble o.l.v. Dominique Visse. Harmonia Mundi HMA 195.1296.
Tinctoris: Missa L’homme armé.
Clerk’s Group o.l.v. Edward Wickham. Cypres CYP 3608.
Vardell Sandresky: Orgelmis L’homme armé.
Kimberly Marshall. Gamut GAM CD 539.