Bij mensen met synesthesie werken de zintuigen op een bijzondere manier samen: een waarneming in één zintuig levert ook meteen een andere, extra waarneming op, meestal in een ander zintuig. Zo kunnen ze kleuren zien als ze luisteren naar muziek. Een populaire theorie stelt dat we als baby allemaal synesthesie hebben. Voor baby’s is de wereld dus nog niet zo in duidelijke zintuigen ingedeeld. Bij mensen die later geen synesthesie meer hebben zijn de verantwoordelijke hersenverbindingen na de babytijd verdwenen. Synestheten behouden de verbindingen tussen de hersengebiedjes die zintuiglijke informatie verwerken, bijvoorbeeld de kleurgebieden Hoe kan het dat synestheten dingen waarnemen die er niet zijn?

Mogelijk doordat ze bepaalde verbindingen in de hersenen hebben die andere mensen missen.

Een alternatieve theorie, de disinhibitie-theorie, stelt voor dat synesthesie niet ontstaat door vaste zenuwverbindingen tussen hersengebieden, maar door signalen van terugkoppeling die ‘teruglekken’ via bestaande, normale zenuwbanen. Er zijn veel gebieden in de hersenen waar zintuiglijke informatie samenkomt, om samen verwerkt te worden. Uit deze gebieden zouden dan signalen naar de verkeerde verwerkingsgebieden terug kunnen lekken. Bijvoorbeeld: een signaal dat voor het gehoor is bestemd lekt terug naar visuele gebieden. De meeste synestheten vinden hun zintuigelijke verwarring een verrijking. Over hoe dat komt en waarom het bestaat, is nog weinig met zekerheid bekend.

Van het voorkomen van synesthesie bij componisten is wel iets bekend. Liszt bijvoorbeeld schijnt eens tegen een orkest te hebben gezegd: ‘Deze muziek moet blauwe klinken’. Of de musici dat hebben begrepen, is de vraag.

Sibelius heeft waarschijnlijk een vorm van multi-synesthesie gehad want hij hoorde ook muziek als hij kleuren, voorwerpen zag en geuren rook. Mogelijk hoorde op zag hij ook absolute stilte.

Het duidelijkste voorbeeld van synesthesie is natuurlijk van Scriabin met zijn Prometheus, le poème du feu waarin hij het ‘clavier à lumières’ als  toetsinstrument gebruikt om licht in plaats van geluid te produceren. 

Vervolgens komen we bij Messiaen die ooit opmerkte: ‘Ik zie kleuren als ik geluid hoor, maar die zie ik niet met mijn ogen, maar in mijn hoofd, met de hersenen’.

Tot slot komen we bij György Ligeti die nooit geheimzinnig deed over zijn synesthesie: ‘Voor mij zijn majeurakkoorden rood of rose, mineurakkoorden iets tussen groen en bruin’. Hij beweerde ook dat hij cijfers als kleuren zag.

Dat hoeft niet te verbazen want er schijnen wel zeventig vormen van synesthesie te bestaan, zoals de mogelijkheid oom de tijd te zien, vormen te proeven. Dat komt ervan als een soort kortsluiting tussen neuronen en synaps ontstaat.