CECILIA, BESCHERMHEILE VAN DE MUZIEK
Sint Cecilia, een martelares uit de regeringsperiode van Marcus Aurelius in de tweede eeuw, verwierf haar status als beschermheilige van de muziek pas gedurende de Renaissance. Haar cultus onderging een flinke stimulans toen bleek dat haar ongeschonden overblijfselen werden aangetroffen in de St. Cecilia in Travesterekerk die in Rome was gebouwd op het huis waarin ze zou hebben geleefd en werd vermoord.
Gedurende de zestiende en zeventiende eeuw werd St. Cecilia door heel wat schilders geportretteerd, daaronder Raphael, Domenichino, Saraceni en Ricchi. Dat gebeurde bij voorkeur omring door een aardig arsenaal aan instrumenten, maar ze wordt het nadrukkelijkst geassocieerd met het orgel dat ze volgens de legende zou hebben uitgevonden.
De vroegste muzikale gebeurtenis ter ere van haar schijnt te hebben plaatsgevonden in Evreux in Normandië in 1570 waar een wedstrijd werd gehouden die Roland (of Orlando) de Lassus met een motet won. Grappig genoeg werd Cecilia uitgerekend in Engeland sterk in de aandacht gehouden want daar schreef Purcell ruim honderd jaar later in 1683 als een der eersten voor haar verjaardag (22 november) zijn Ode for St. Cecilia’s day. Tijdens een feest dat bestond uit een kerkdienst, gevolgd door een banket werd die Ode gepresenteerd. Het bewuste feest had ook iets van een wedstrijd en een plechtige viering, onderstreept door Purcells Welcome to all the pleasures.
Daarna werd het muzikale eerbetoon nog grootser aangepakt. In 1687 voltooide Giovanni Battista Draghi een grandioze toonzetting van een gedicht van Dryden met een belangrijke rol voor de trompetten uit het orkest. Met zijn Hail, bright Cecilia uit 1693 overtroefde Purcell dat werk op zijn beurt weer succesvol qua omvang en pracht, ook al gebruikte hij een minder hoogwaardige tekst van Nicholas Brady. Maar geen andere compositie maakte zoveel indruk als Händels twee aan Cecilia opgedragen odes: Alexander’s feast uit 1736 en de Ode for St. Cecilia’s day uit 1739, beide weer op tekst van Dryden.
Daarna volgde rond 1720 Alessandro Scarlatti met zijn Ceciliaanse vespers. Helemaal in wat zoetelijke romantische geest is hierna de bloemrijke Messe solennelle de Sainte Cécilia met zijn schaamteloze mars en zijn licht voze koorbijdragen van Charles Gounod uit 1855, niettemin zijn beste liturgische werk. In 1922 schreef de Italiaanse componist Licinio Refice (1885-1954) zijn opera Cecilia waarvan maar één aria, gezongen door Renata Tebaldi fonografisch voortleeft. Maar dan wel met begeleiding van het Romeinse Santa Cecilia orkest.
Van meer recente datum beschikken we over de Hymn to St Cecilia van Britten op tekst van zijn vriend W.H. Auden. Het was een werk dat een speciale betekenis had voor de componist omdat hij ook jarig was op 22 november (1976). Een beetje gewild en vergezocht is hierna tot slot A Cecilian variation for JFK, een pianowerk uit 1991 van James MacMillan Overigens: op Cecilia’s sterfdag, in de nacht van 21 op 22 november 1695 stierf Purcell. Toeval?
Selectieve discografie
Britten: Hymn to St. Cecila. Corydon singers o.l.v. Matthew Best. Hyperion CDA 66333.
Gounod: Messe solennelle de Sainte Cécilia. Barbara Hendricks, Laurence Dale, Jean-Philippe Lafont met koor en orkest van de Franse omroep o.l.v. Georges Prêtre. EMI 747.094-2.
Händel: Alexander’s feast. Donna Brown, Carolyn Watkinson, Nigel Robson, Stephen Varcoe met het Monteverdikoor en de English baroque soloists o.l.v. John Eliot Gardiner. Philips 475.777-4.
Händel: Ode for St, Cecilia’s day. Felicity Lott, Anthony Rolfe Johnson met The English Concert en koor o.l.v. Trevor Pinnock. DG 474.549-2.
MacMillan: A Cecilian variation for JFK. S Smith. Delphjan Records DCD 34009.
Purcell: Ode for St. Cecilia’s day. Gabrieli Consort o.l.v. Paul McCreesh. Archiv 445.882-2.
Refici: uit Cecilia ‘Grazie sorelle’. Renata Tebaldi met het Orkest van de Academia Santa Cecilia, Rome o.l.v. Alberto Erede. Decca 430.481-2.
A. Scarlatti: Ceciliaanse vespers. Dominique Labelle, Susanne Ryden, Neal Davies, Ryland Angel en Michael Slattery met het Philharmonia barokorkest en –koor o.l.v. Nicholas McGegan. Avie AV 0048.