BEWEGENDE MUSICI

Ingezonden brief uit de VPRO Gids van 25-07-2009:

Verspilde energie

Donderdag 9 juli zag ik in Podium (NPS) een opname van de Derde symfonie van Sibelius, gespeeld door de Radio Kamer Filharmonie o.l.v. Kenneth Montgomery. Mooie uitvoering! Maar waarom al dat overdreven bewegen van de houtblazers? De regisseur had gekozen voor het in beeld brengen van steeds twee musici. Dus zag je twee klarinetten synchroon bewegen, twee fluiten idem en de eerste hoboste voerde haar eigen showtje op (de tweede zat gewoon haar partij te spelen). Ze speelden mooi, daar niet van, maar al die verspilde energie! Soms kon de cameraman (m/v) het niet eens volgen.

Het was een verademing om eens twee hoorns of twee fagotten te zien, in uiterste concentratie. Kennelijk hoort dat erbij, tegenwoordig ik denk aan Janine die kronkelt, Gidon die pasjes maakt, Glenn die achter de piano zichzelf zat te dirigeren en de eerste klarinettist van het Berlijns die extra speelruimte nodig heeft het lijkt wel steeds erger te worden!

Of dat laatste echt het geval is? Onontkoombaar feit is natuurlijk dat bij tv en dvd opnamen orkestgroepen of individuele musici vaak in close-up worden uitgelicht waardoor bewegingen extra opvallen. In vergelijking tot de hogere houtblazers houden de fagotten zich doorgaans rustiger en voor de koperblazers geldt dat nog sterker. Maar wie een orkest in full swing aanschouwt vanaf rij dertien in de zaal, kan het niet ontgaan, dat het hele ensemble soms golft en deint, ook in de strijkersgroep. Een mooie aanblik die bewijst dat we met een levend organisme te maken hebben en niet met een stel stramme houten marionetten.

Vijftig jaar geleden, in mijn hobotijd, werd aardig stilgezeten, maar of dat toen algemeen gold? Na een Haags klarinet bachelor examen heb ik een paar jaar geleden een commissielid de kandidate het verwijt horen maken: je beweegt te weinig. Of dat dus een nieuwe erkentenis is, iets te maken heeft met de ademtechniek?

Close-ups van hevig transpierende musici in volle actie zijn vaak in ander opzicht ook niet flatteus. Of denk aan een bekkentrekkende Brendel met of zonder pleisters rond zijn vingertoppen. Anderen tonen hemelse blikken.

Voor de leek is het trouwens ook verwonderlijk hoe vioolsolisten die heftig bewegen nog een zuivere toon uit hun instrument krijgen. Auditieve bijverschijnselen in opnamen kunnen trouwens minstens zo storend zijn: kreunende, meezingende dirigenten, een snuivende Maisky, een eveneens kreunende Casals.

Interessant is wat meningen en ervaringen van betrokken houtblazers te verzamelen. Zoals die van

Tamara Smits

Ikzelf vind het vaak wel prettig om te zien dat musici bevlogen muziek maken. Stokstijf stilzitten hoort daar m.i. niet bij. Maar alleen bewegen om te bewegen heeft ook weer niks met muzikaliteit te maken! Het moet niet zo worden van: Als ik naar je kijk, zie ik je muzikale bedoelingen, maar als ik mijn ogen sluit, hoor ik daar niets van! Dan is het toch beter andersom lijkt me.

In het orkest/ensemble komt daar nog iets anders bij: Je beweegt soms ook om iets aan te duiden aan je collega's. Dit kan natuurlijk de inzet zijn, precies gelijk spelen is makkelijker als de aanvoerder beweegt tijdens het spelen. Je moet dan wel de bewegingen van de aanvoerder (d.i. de concertmeester, of de eerste blazer, of wie op dat moment ook belangrijk is) volgen, en niet die van jezelf. Tenzij jijzelf die aanvoerder bent vanzelfsprekend. Dus moeten 2e blazers altijd per definitie minder bewegen dan de 1e blazers.

Misschien is hier het alom bekende credo "Beweeg, maar beweeg met mate" ook wel van toepassing?

Gera van Bamborst

Als musicienne kan ik niet ontkennen af en toe te bewegen; om iets aan te geven of om je gevoel te laten spreken. Echter, soms zit ik ook heel stil...als het een technische passage betreft waarbij concentratie en focus op de dirigent van groot belang is, bijvoorbeeld. Dan zie je me amper ademhalen.

Ik kan me verschrikkelijk ergeren aan musici die hun energie verspillen aan het bewegen om het bewegen, want zo lijkt het soms wel. Bevlogen spelen, daar heb ik geen enkele moeite mee, maar die grimassen die je af en toe voorbij ziet komen...

Ja, ik vind het af en toe overdreven en onnodig. Het is soms zo erg, dat ik me niet meer kan focussen op het luisteren en alleen móet kijken naar die bewegingen! De beste oplossing; je ogen dichtdoen! En dan schieten de bewegingen hun oorspronkelijke doel voorbij, lijkt me.

Anja Sicking 

inderdaad een heel grappig stuk in de VPRO-gids. Waar mensen wel niet allemaal brieven over schrijven... Ik weet er alleen niet zo direct een snedige opmerking over te maken.