FEITEN OVER SUPER AUDIO
Ruim negen jaar zijn verstreken sinds Sony voor het eerst de plannen bevestigde om met de productie van het Super Audio cd formaat (SACD) te beginnen. Die plannen werden ontwikkeld samen met Philips, net als het geval was bij de oorspronkelijke cd. De Japanse markt maakte in 1999 als eerste kennis met het nieuwe formaat, de V.S. en Europa volgden kort daarna.
De persberichten klonken hooggestemd: ‘De Super Audio cd is de nieuwe generatie geluidsdrager die niet alleen de gehele artistieke expressie van de musicus weergeeft, maar die ook elk detail van de sfeer, de nuance en de omringende ruimte van de oorspronkelijke muziekbron. Zo is dit bij verre ’s werelds beste en belangrijkste high fidelity formaat’. Of dat een realistische inschatting was kunnen we achteraf betwijfelen.
Als zo vaak bij de introductie van nieuwe systemen en formaten werkte niet de hele muziekindustrie van meet af aan mee, Philips ging ter ziele, Sony sliep in en de Universal groep behoort niet tot de toegewijde volgelingen. De EMI groep liet het tot nu toe geheel afwijken, Daarmee is voorlopig het grootste potentieel onbenut gebleven.
Des te enthousiaster participeren labels als BIS, Channel Classics, Ondine, Concertgebouw Live, Harmonia Mundi, Pentatone, 2L, Caromitis, Da Capo, Arts en Atma. Voor een deel minder ‘grote’ merken, wat niet wil zeggen dat ze onbelangrijk zijn.
Zoals dat bij elke nieuwe introductie gaat, was een groot aantal SACD schijfjes beloofd, het waren er echter aan het begin maar 13 en de productie van tien nieuwe titels per maand kwam heel laat op stoom. Inmiddels moeten er ongeveer 3500 titels beschikbaar zijn. Gelukkig is die situatie nu dus aanzienlijk verbeterd en zijn er behalve van Sony en Philips ook meer hoogwaardige SACD spelers die ook gewone cd’s weergeven.
In tegenstelling tot dvd-audio die flopte, is hier dus van succes sprake. Duur blijft die hardware wel, echt is voor de ware audiofiel. Dat SACD software materiaal aanvankelijk meer kostte dan gewoon cd moois is gelukkig ook gelijkgetrokken.
Misverstand
Sinds de introductie van SACD is er wel een wijdverbreid misverstand ontstaan: het formaat vooral zo niet uitsluitend zijn bedoeld voor surround sound, voor meerkanaalsweergave in welke vorm dan ook: 4.0, 5.0, 5.1 en zelfs 3.0 ter wille van oude ‘living presence ’ Mercury opnamen.
Het is al eerder en elders betoogd: surround stereo mag een geweldige belevenis zijn in de sfeer van thuistheater, mogelijk ook bij popmuziek, maar het aantal echt geslaagde opnamen van klassieke werken is bedroevend klein. Misschien werkt het voor mensen die geen ervaring met deze muziek hebben, maar anders kan het slechts tegenvallen, een enkele gelukstreffer daargelaten.
Gelukkig wordt er zo meer over gedacht en er is een algemene terugkeer tot SACD consumptie in gewone stereo ontstaan. Omdat op een cd de informatie apart is opgeslagen in een ‘cd laag’ en een ‘sacd laag’ kunnen SACD opnamen ook op gewone cd spelers worden gespeeld. De aanduiding dat het om een hybride uitgaaf gaat, is op de cover ter bevestiging te zien.
Waarom de SACD in principe beter is
Dat de SACD meer aan klankraffinement te bieden heeft, komt vooral door het groter oplossend vermogen waarmee het muzikale basismateriaal wordt geregistreerd. In plaats van de voor cd’s geldende norm van 16-bit, 44,1kHz puls code modulatie (PCM), wordt voor SACD gebruik gemaakt van bitstream of ‘direct stream’, DSD) dat daartoe in staat is. Bij DSD gaat het om een éénbit systeem met een bemonsteringsfrequentie van 2,8MHz. Iedereen zal begrijpen dat een hogere bemonsteringssnelheid zorgt voor nauwkeuriger verwerking van de informatie, dus betere kwaliteit, meer detail: groter oplossend vermogen. Een neveneffect is dat de bemonstering en decodering bij DSD een stuk minder gecompliceerd zijn dan bij PCM, dus dat minder ruis en vervorming ontstaat, dat minder correcties nodig zijn.Van compressie hoeft in principe ook geen sprake te zijn, zodat het mogelijk is om een dynamiek van 120dB en een frequentiebereik tot 100kHz te realiseren. De wenselijkheid daarvan is gering, want geen luidspreker en geen menselijk oor kan zo’n maximum aan (de buren die dynamiek trouwens ook niet). Maar het betekent wel dat in het wenselijke domein de informatie comfortabeler kan worden verwerkt.
De moraal van het verhaal
De moraal van dit korte relaas is: wie toe is aan een heel nieuwe installatie of alleen aan cd speler omdat hij al een hoogwaardige versterker en luidsprekers bezit, doet er verstandig aan om te investeren in een behoorlijke SACD speler die immers ook het bestand aan voorhanden cd’s perfect kan weergeven.