Testrapport

DE SONY SCD-555ES CD SPELER: EEN KOELE, RANKE SCHOONHEID

Absoluut niet van plan om me aan welke vorm van surround sound te wagen op grond van voornamelijk negatieve ervaringen op dat gebied totnutoe, wilde ik wel beschikken over de mogelijkheid om althans de hybride vorm daarvan optimaal te kunnen weergeven. Dat zou bijvoorbeeld kunnen met een zeer geprezen Sony SCD-777ES, maar dat is een wel erg grote investering. Armand van Ommeren koos op goede gronden voor de ES-333ES en ik besloot het ‘tussenmodel’ te kiezen, een champagnekleurige zwaargewicht van 14,5kg.

Een kwestie van bijscholing

Als enthousiast van het eerste uur sinds de gedenkwaardige introductie van de cd speler tijdens een persconferentie van Philips in Eindhoven voorjaar 1983 (met een sigarenkist formaat loopwerkje op tafel en een kleine kubieke meter elektronica daaronder) passeerden tal van spelers de revue. Voor testrapporten zowel als voor eigen gebruik. Te beginnen met een der eerste Philipsen (CD 100?), vervolgens met een Sony  CDP-557ES (nog steeds regelmatig in gebruik, weliswaar met de Van Medevoort modificatie), een Meridian 200/203 en een Van Medevoort (Teac) CT 333 loopwerk met bijbehorende DAC.

Technologie

Veel van de in dit apparaat toegepaste technologie is natuurlijk al lang vertrouwd: delta modulatie, bitstroom, noise shaping, overbemonstering, digitale filtering, pulsdichtheid modulatie. Maar veel van deze faciliteiten worden op geavanceerder en geperfectioneerder manier toegepast.

De uitlees laser is dubbel uitgevoerd met een 650 en een 780 nanometer exemplaar ter wille van de uitwisselbaarheid van cd en sacd. Speciaal ter wille van cd weergave werd een nieuw 24-bits digitaal filter met een variabele coëfficiënt type VC 24 ontwikkeld dat is gecombineerd met een ook nieuw ‘Accuracy complementary pulse density modulation’ sacd schakeling, een noise shaper en een 128fs pulsgenerator. De D/A omzetter is achtvoudig van opzet en werkt volgens het C-Pulse systeem.

Dat VC 24 filter bevat vijf digitale filters die uitsluitend bij gewone cd (dus niet sacd) weergave werken. In principe kunnen digitale filters op grond van hun invloed worden ingedeeld in ruwweg twee categorieën: met steile of glooiende karakteristiek. Met een steile karakteristiek wordt de bemonsteringsruis boven de 22,05kHz (de helft van de bemonsteringsfrequentie: de zogenaamde Nyquist frequentie) snel en totaal onderdrukt. Dergelijke ‘brick wall’ karakteristieken domineerden als basis van de digitale audio het veld jarenlang. Met een glooiender karakteristiek wordt de bemonsteringsruis trager onderdrukt en treden in de impulsresponsie minder pre- en post rimpels met als gevolg ‘smearing’ (een soort uitvloeiend geluid) op.

De ‘standaard’ instelling maakt gebruikt van de steile karakteristiek en biedt volgens de Sony documentatie “een ruim frequentiebereik en een ruimtelijk gevoel doordat het van alle filters de meeste informatie doorlaat en ideaal is voor klassieke muziek”. De vier andere ‘glooiende’ filters dragen respectievelijk de benamingen ‘clear’ (ideaal voor jazz), ‘plain’ (vocaal), ‘fine’ (middle of the road) en ‘silky’ (strijkers).

Bedacht moet wel worden dat dergelijke digitale filters hun invloed buiten het hoorbare frequentiebereik uitoefenen en dat hun effect in het wel hoorbare gebied dus veelal gering zal zijn.

Maar de kern van de zaak is dat hier gebruik wordt gemaakt van DSD: Direct Stream Digital, een latere ontwikkeling van de al lang bekende delta modulatie die destijds nog niet bij de cd realiseerbaar was. Een even simpele als geniale uitvinding die de hele bemonsteringtechniek overbodig maakt want met een zeer hoge, namelijk 64-voudige oversampling wordt een bemonsteringsfrequentie van 64x44,1kHz = 2,8224MHz bereikt.  En dan niet op een absolute waarde, maar op veranderingen ten opzichte van het voorafgaande: is dat hoger dan is het 1, is het lager dan is het 0. Uiteraard zijn de stapjes zelf gefixeerd.

In deze zin kunnen we haast spreken van een analoog karakter, natuurlijk niet in klanktechnische, maar ik fysische zin. DSD volgt het signaal en registreert die zonder er monsters van te hoeven nemen. Die hoge monitorfrequentie is noodzakelijk om voldoende steilheid in de transiënten te kunnen verkrijgen; daarmee komt meteen zoveel vrij dat frequenties boven de 20kHz ook de ruimte krijgen (wat niet louter van voordeel hoeft te zijn).

Een voordeel van Sony’s Direct Stream Digital (een bitstroom) technologie is verder dat er dus geen digitale filters met alle risico’s van dien aan te pas komen en dat alleen een mild analoog filter nodig is. Ook de toepassing van Sony’s Super Bit mapping principe is van voordeel, temeer daar het filteren en ‘noise shapen’ gebeurt in het DSD formaat, waardoor kwantiseringsfouten, aliasing en rimpels worden vermeden. SBM is een ééntraps digitaal filter met gecombineerd noise shaping proces dat het oorspronkelijke signaal minder aantast.

Ook aan de netvoeding is veel zorg besteed. De netspanning gaat eerst door een filter en vervolgens naar een dubbel uitgevoerde Kitamura Kiden transformator die onafhankelijk van elkaar de analoge en digitale schakelingen voedt.

Het laadsysteem maakt een heel robuuste indruk en geeft (net als reeds bij die voorganger 557) het Rolls Royce gevoel door de degelijke constructie en de soepele beweging van de lade. Een verbeterd servosysteem zorgt voor snelle herkenning van de cd inhoud en de snelheidsfluctuaties van het loopwerk blijven met <0,001% vrijwel onder de meetbaarheidsgrens.

Voorkomen

Het naar keuze in champagnekleur of zwart leverbare apparaat verraadt bij het uitpakken zijn degelijkheid al door zijn gewicht van 14,5kg. De verdere opmaak van het frontpaneel is sober en zakelijk met grote toetsen voor weergave, pauze en stop en een draaiknop voor het AMS zoeksysteem. Vier kleine, door groene LED’s gemarkeerde toetsjes bedienen de speelduur/tekst weergave in het display, het filtersysteem met zijn vijf standen, gebruik van de digitale uitgang en de keus tussen sacd en cd weergave.

Over die tijd/tekst toets valt op te merken dat normaal bij elke druk daarop successievelijk de speelduur van het gekozen muziekstuk en de totaal resterende speelduur of – indien aanwezig – tekstinformatie van de cd in beeld komen. Het display bevat ook een muziekkalender goed voor 20 nummers.

De hoofdtelefoon uitgang heeft een eigen volumeregelaar. Op de standaard meegeleverde IR afstandbediening RM-SX 90 zijn alle functies plus een ‘Shuffle’ afspeelmogelijkheid in de vorm van 32 toetsen herhaald. Met een forse randgeaarde netingang, een optische Toslink en een coaxiale cinch cd uitgang en een analoge cinch sacd uitgang achterop wordt ook twijfelaars meteen duidelijk dat de 555 alleen de stereo informatie van sacd’s uitleest maar niet de surround gegevens en dus ook geen meerkanaals informatie levert.

Praktische beproeving

Tschaikovsky: Vioolconcert. Repin. Philips 473.343-2

Bartók: De 6 strijkkwartetten. Hagen kwartet. DG 463.576-2

Beethoven: Vioolsonates. Pires/Dumay. DG 471.495-2

Haydn: Nelsonmis. Gardiner. Philips 470.286-2

Schönberg: Gurrelieder. Rattle. EMI 557.303-2

Strauss: Vier letzte Lieder. Isokoski. Ondine ODE 982-2

Gluck: Aria’s. Bartoli. Decca 467.248-2

Aanvullend passeerden de volgende sacd’s (in stereovorm) de revue:

Wat zijn de eventuele opvallendste kenmerken van de weergave via dit apparaat? Het heeft een onmiddellijk duidelijke klanksignatuur. Wat meteen opvalt is het grote oplossend vermogen, de rijk gegradeerde detailtekening,  het open klankbeeld, het gevoel van energiereserves, de aangename, maar nooit opdringerige presence. Het gereproduceerde geluid is kernachtig en het toont reserves, om het even of het om de weergave van een solo instrument of een grootschalig orkestwerk gaat. Het klankbeeld is homogeen, gelijkmatig en geïntegreerd en heel analytisch helder, open en eerlijk zonder toegevoegde warmte of schrilheid. De luisteraar hoeft niet extra zijn oren te spitsen; op het gebied van definitie en ‘ritme’ blijft weinig te wensen over.

Van solo klavecimbel via de menselijke stem  en kamermuziek tot zwaar bezette orkestwerken en romantische opera klinkt alles – aangenomen dat de cd fraai is opgenomen – realistisch en pakkend. De in een opname aanwezige ambiance en ruimtelijkheid wordt mooi afgebeeld, stiltes en pauzes zijn ook echt doodstil, atmosferische opnamen met een hoog concertzaal- of kerkambiance gehalte klinken aangenaam ruimtelijk. De dynamische relaties kloppen, ingewikkelde partituren worden mooi opengelegd, sololijnen zijn duidelijk te volgen van de strakke laagste octaven tot een tintelend hoogste register. De aandacht wordt steeds meer op het gespeelde dan op een allesomvattende audio ervaring gericht.

Dat sommige opnamen in fortissimogedeelten tot wat scherpte neigen is meer de schuld van de opname dan van de speler. 

Het interessantst was het natuurlijk om cd materiaal waarvan zowel normale stereoversies als sacd versies met stereofaciliteit van bestaan onderling te vergelijken. De overeenkomsten waren naar verwachting groter dan de verschillen. Hooguit – zoals bij Uchida – ontbrak het wat aan informatie uit het midden omdat het klankbeeld nogal naar de uitersten links en rechts werd getrokken. Bij Brendel waren de verschillen kleiner, maar bleef de vleugel op een wat vage wijze te prominent. De beide Channel Classics opnamen overtuigden in geen van beide vormen honderd procent, maar waren in stereo stabieler, geconcentreerder, homogener.

De oorzaak van dit eerlijke, organische en analytische klankbeeld is waarschijnlijk een combinatie van factoren: de door de 24-bit opzet geschapen reserve en vooral het DSD principe, beter geïntegreerde hoogste harmonischen, geringer fasefouten en rimpels tengevolge van betere filtering. Dat extreme frequentiebereik voor de sacd kant hoeft niet van voordeel te zijn omdat zo via een zijdeur ook ongewenste artefacten kunnen binnensluipen.

Wat het gebruik van de vijf filters betreft: de onderlinge verschillen bleken minimaal te zijn, maar met ander programmamateriaal en in combinatie met andere versterker/luidspreker componenten kunnen de verschillen natuurlijk groter zijn. De ‘standaard’ instelling kan het beste steeds uitgangspunt zijn. Wat de tekstfaciliteit betreft: zolang het merendeel van de cd’s – en zeker de oudere – geen tekstinformatie bevat, is dit een illusoire faciliteit. Alleen de betrekkelijk recente ‘eigen’ Sony cd’s van Perahia met Chopin études en van Volodos met Schubert sonates en een stel Channel Classics opnamen reageerden.

Conclusie

Als hoofdzakelijk cd speler voldoet de Sony puik en kan hij rustig naast veel andere spelers in de topklasse worden ingedeeld. Hij klinkt hooguit ‘anders’ maar daarom niet ‘beter’ dan vergelijkbare soortgenoten. De enige ongeveer gelijkwaardige A-B vergelijking die in de gauwigheid kon worden gemaakt was met de Van Medevoort CT 333. Waar deze warmbloediger, ietsje ‘langzamer’ klinkt, is de Sony koeler, iets ‘sneller’. Wie klankmatig hecht aan openheid, doorzichtigheid, helderheid, differentiatie dus analytisch vermogen, harmonische integratie en schijnbaar grote energiereserves is met dit apparaat goed bediend. De diverse filterstanden beloven meer dan ze bieden, al kan bij de glooiender afvlakking een wat milder geluid optreden wat van nature schrille opnamen goed kan doen. Maar men kan het beste steeds uitgaan van de ‘standaard’ instelling.

Voorlopig beschikkend over te weinig behoorlijk echt nieuw sacd materiaal voor stereoweergave is het oordeel daarover zeer beperkt, te beperkt om daarvan een geldig oordeel over de stereoweergave van dat moois te geven. Met gerecyclede Sony- en Philips opnamen uit de jaren zeventig, ooit voor quadrafonische SQ weergave voorbestemd, doet men de inherente mogelijkheden van het medium tekort. Los van of, hoe en wanneer het met sacd ooit wat wordt: dit is een voortreffelijke ‘gewone’ cd speler.

Een onmiskenbaar pluspunt van deze Sony is de oerdegelijke, een lange levensduur suggererende mechanische opzet. Een niet te verachten pluspunt.

Specificaties

Type                                                   Sony SCD-555ES

Laser                                                  5,47µW/650nm

Afspeelbare formaten                        cd en sacd in stereo

DAC                                                   Direct Stream Digital (DSD) met 64-voudige oversampling delta-sigma modulatie

Frequentiebereik                                2-50.000Hz (-3db) sacd

                                                           2-20.000Hz cd

Dynamiek                                           105/100dB sacd/cd

Harmonische vervorming                  0,0012/0,0017% sacd/cd

Snelheidsfluctuaties                          <0,001%

Uitgangen

            Analoog                                  cinch 2V over 50kOhm

            Digitaal                                   optisch 0,5V over 75 Ohm

            Hoofdtelefoon                         20mW over 32 Ohm

Stroomverbruik                                  26W

Afmetingen                                         430x130x380mm

Gewicht                                              14,5kg

Verkoopprijs                                       €2.495,-

Importeur                                           Sony Ned., Badhoevedorp