SCHUBERT: Strijkkwartet nr. 15 in G D 887 op. 161

In zijn laatste levensjaren heeft Schubert kamermuziekwerken gecomponeerd die tot de toppen van de betreffende genres behoren: de beide pianotrio’s, de laatste drie strijkkwartetten en het strijkkwintet. Over de toename en de afname van muzikale spanning en dus ook van emotie en over hun in principe haast grenzeloosheid heeft Schubert ook in zijn laatste, groot gedimensioneerde strijkkwartet goed nagedacht. Met alle herhalingen – het kunnen er haast niet genoeg zijn, zo heerlijk zijn de thema’s die zich meteen in het hoofd van de luisteraar vastzetten! - duurt het eerste deel ongeveer 22’, het tweede ruim 12’ en de finale ruim 10’!

Het werk mag dan een wat minder gedreven indruk maken dan het bekendere veertiende kwartet Der Tod und das Mädchen, het heeft wel een overeenkomstige ruigheid, bijvoorbeeld doordat in het lange eerste deel grote spanningen worden opgeroepen door de afwisseling tussen majeur en mineur. Een elegische cellomelodie zorgt in het langzame deel voor een sfeer van rust die echter wel wordt doorbroken door haast boze interrupties. Het werk wordt afgesloten met een tollende dans die onderhuids iets van theatrale dreiging lijkt te verraden.

Eén van de eerste ensembles die dit werk toen nog aan schellak 78t platen toevertrouwde, was het Adolf Busch kwartet in 1938 (EMI 769.795-2), altijd nog het aanhoren waard omdat de vertolking ons bijzonder dicht bij het hart van dit werk brengt. Van de recentere opnamen zijn het vooral die van het doorleefd, intens en virtuoos spelende Hagen kwartet (DG 457.615-2, met Beethovens kwartet in f op. 95 heel royaal gevuld) als eerste keus, het Kodály kwartet (Naxos 8.557125), het Lindsay kwartet (ASV CDDCA 661) en het Italiaans kwartet (Philips 446.163-2, 2 cd’s) die in muzikaal en opnametechnisch opzicht de beste papieren hebben. De Hagens lijken duidelijk de eerste plaats te verdienen.

Voor wie een bijzondere ervaring wil beleven, is daar parallel de bijzondere, door Victor Kissine voor strijkorkest met strijkkwartet gezette uitgave van Kremerata Baltica o.l.v. Gidon Kremer (ECM 476.1939). Overigens bestond al een mooie opname van Gidon Kremer, Daniel Phillips, Kim Kaskashian en Yo-Yo Ma van de kwartetvorm uit 1985 (Sony 42134). Of die nog verkrijgbaar is?