JANÁČEK: KÁT’A KABANOVá
Katja Kbanova is Janáceks gepassioneerdste opera. Het libretto is gebaseerd op Ostrovsky’s stuk De storm (hoewel de Nederlandse Opera in 2000 nadrukkelijk de link legde met Tjechovs De meeuw). Janacek schreef het werk op het hoogtepunt van zijn obsessie voor de jonge en ook gehuwde Kamila Stosslova. Hij maakt van de jonge Katja – haast letterlijk vertrapt door haar hypocriete en sadistische schoonmoeder Kabanicha en ongeliefd door haar karakterloze man Tichon – een fascinerende persoonlijkheid: tragisch oprecht, sensueel en gekweld. Haar solo in de 1e akte waarin religieuze ijver en seksueel verlangen prachtig zijn vermengd, is een van de mooiste Janacek fragmenten; het loopt vooruit op haar latere zelfvernietigende schuld omdat ze – in tegenstelling tot Kabanicha – niet met een leugen kan leven. De componist verrast hier weer met veel expressief geweld in dit muziekpsychologisch zo fascinerende werk.
Mackerras zorgde in 1977 als eerste buiten Tsjecho Slowakije voor een fraai door Decca vastgelegde heel idiomatische uitvoering. Elisabeth Söderström zong met haar heldere Scandinavische sopraan, haar prachtig ingestudeerde Tsjechisch en haar tragische gaven de hoofdrol op imposante wijze. In 1997 deed Mackerras het nog eens over, nu in Praag zelf (Supraphon SU 3291-2632) met Gabriela Benackova, de beste lokale dramatische sopraan in de titelrol. Haar stem is ongelijkmatiger, zeker in het hoog, maar kaar Katja klinkt jeugdiger, op spontaner wijze tragisch.
Nadezda Kiplova op Decca is de gemenere grandedame Kabanicha, maar Randova op Supraphon toont meer van haar eigen gepassioneerde karakter. Als Katja’s argelozer halfzus Varvara is Dagmar Pecková wel levendig, maar toch minder sprankelend dan Libuse Márová op Decca. Peter Straka als Katja’s onbruikbare minnaar Boris is lichter van stem op Supraphon dan Peter Dvorsky op Decca. De tirannieke bigotte koopman Dikoy die een rare relatie met Kabanicha onderhoudt, is in beide opnamen even goed. Mackerras is in beide opnamen zichzelf en toont geen verandering van opvatting. Opnametechnisch bezit de Decca uitgave meer kleur, helderheid en scherpte, vandaar een lichte voorkeur voor de oudere van beide registraties.