BACH: MUSIKALISCHES OPFER
Het Beierse en het Pruisische worden altijd als polair beschouwd. Wanneer men twee monarchen als exponenten van die beide mentaliteiten vergelijkt, namelijk Ludwig II met Frederik II, dan lijkt de muziekliefde in beide regio’s duidelijk aanwezig te zijn geweest. Alleen begaf de noordelijke Pruisenkoning zich succesvoller op het pad van de praktische muziekbeoefening, terwijl zijn latere zuidelijke Beierse ambtgenoot zich vooral als mecenas van Wagner ontpopte.
Frederik de Grote (1712-1786) moet een begaafde fluitist zijn geweest die zich ook als bescheiden componist manifesteerde. Behalve marsen voor zijn leger – met als bekendste de Hohenfriedberger, de Mollwitzer en de Torgauer – schreef hij een viertal fluitconcerten, een dito aantal symfonieën en tenminste veertien fluitsonates. Zelfs Bach moet van dat werk onder de indruk zijn geraakt; de bewondering schijnt trouwens wederzijds te zijn geweest.
In elk geval reisde Bach als briljante improvisatiekunstenaar aan het klavecimbel in 1747 op verzoek van de koning naar Potsdam. Hij arriveerde juist op het ogenblik waarop de koning met zijn hoforkest (waarvan Bachs zoon Carl Philipp Emanuel deel uitmaakte) aan een regelmatig concert begon.
Bach senior vroeg aan de koning om een thema waarop hij vervolgens een driestemmige fuga improviseerde; later improviseerde hij nog een zesstemmige fuga op een eigen thema. Eenmaal weer terug in Leipzig noteerde hij het thema van de koning en breidde het uit tot een werk dat een drie- en een zesstemmig ricercare voor klavecimbel en verder tien geleerde canons bevat plus een prachtige, vierdelige triosonate voor fluit, viool en continuo. Dat fraai in druk verschenen geheel werd de vorst onder de titel Musikalisches Opfer aangeboden. Misschien als een gedistingeerde open sollicitatie want het kan best zijn dat Bach hiermee hoopte een aanstelling aan het Pruisische hof te krijgen, maar zover kwam het niet.
De vier mooiste opnamen van dit werk zijn die van Musica antiqua Keulen (Archiv 463.026-2), de familie Kuyken (Harmonia Mundi 05472-77307-2), Le concert des nations onder Jordi Savall (Avie AV 9817) en leden van de Academy of Saint Martin-in-the-Fields (Philips 442.556-2, 2 cd’s).