Mini Vergelijkingen

BRAHMS: DE 2 STRIJKSEXTETTEN

BRAHMS: DE 2  STRIJKSEXTETTEN

 



Twee violen, een altviool en een cello vormen de klassieke bezetting van het strijkkwartet. Wordt het aantal instrumentalisten – al dan niet in het kader van de gelijkberechtiging - eerlijk verdeeld, dan ontstaat wat vrij zeldzaams: een strijksextet met van elk der vier instrumenten twee vertegenwoordigers. Bijna een ensemble op de drempel van een strijkorkest; de kamermuziek zou erdoor in een identiteitscrisis kunnen raken. Met name één componist ging de uitdaging van deze bezetting op grootste wijze aan: Brahms, nadat eerder Boccherini het terrein had verkend en later Cannon met zijn sextet Cinq supplications sur une bénédiction en Panufnik met een dito onder de titel Trains of thought het genre ook beproefden.



De beide sextetten van Brahms behoren tot zijn beste werken. Ze ontstonden nà het 1e Pianoconcert, maar behoren nog wel tot de vroege werken Het eerste, uit 1858, is een vrij direct, vlot aansprekend, warmbloedig simpel aandoend werk dat sterk contrasteert met de complexe contrapuntische introspectie van het zes jaar later  in eenzaamheid (vermoedelijk tengevolge van een verbroken relatie met Agathe von Siebold) ontstane tweede sextet. No. 1 bestaat uit een lyrisch eerste deel, een dwingende, duistere en vrij ingewikkelde variatiereeks, een levendige rustieke dans bij wijze van scherzo en een vriendelijk stromende finale.



Beide werken hebben een identiek geconstrueerd eerste deel, maar in de finales zijn de werken totaal verschillend. Het eerste eindigt in een blij exuberante stemming terwijl het tweede uitloopt in een turbulente en complexe recycling van een enkele gedachte die eerder, keurig vermomd, al in de vorige delen is geuit. Overigens is dat tweede sextet Brahms op zijn melancholiekst, te beginnen in een ietwat mysterieuze wereld vol halfschaduwen, die soms even door stralend zonlicht wordt bestreken.



Van beide, bij voorkeur op 1 cd gecombineerde werken bestaan legio versies. Tot de mooiste behoren die van het Raphael Ensemble (Hyperion CDA 66276) dat uitmunt door een heel individuele, subtiele en toch vitale, hecht geïntegreerde behandeling van de afzonderlijke stemmen.  Eveneens heel hoogwaardig zijn de verklankingen door een ensemble dat bestaat uit leden van de Academy of St. Martin-in-the-Fields (Chandos CHAN 9151) die goed voorbereide. heel intelligent en in-muzikale vertolkingen afleveren.



Hausmusik Londen, bestaande uit Monica Huggett, Pavlo Beznosiuk, Roger Chase, Jeremy Williams, Richard Lester en David Watkin (Signum SIGCD 013) en L’Archibudelli, samengesteld uit Vera Beths, Marilyn McDonald, Jürgen Kussmaul, Guus Jeukendrup, Anner Bijlsma en Kenneth Slowik (Sony 68252) streven ernaar 19e eeuwse muziek op 19e eeuwse instrumenten en in 19e eeuwse stijl uit te voeren. Beide ensembles slagen daar voortreffelijk in. Hun instrumentale timbre is lichter, de klank transparanter zonder dat van een gebrek aan warmte sprake is. De sonoriteit is minder verzadigd. In beide gevallen zijn de tempi goed gekozen en de vertolkingen muzikaal, intelligent en scherpzinnig.



In 1952 voerden Pablo Casals en een stel destijds gerenommeerde gasten het 1e sextet uit tijdens het Prades Festival (Sony 58994). Alles draait hier uiteraard om de charismatische cellist die het werk omarmt met de passie van een toegewijde tuinier die zijn kostbaarste bloemen hoedt. Het resultaat is een waarlijk grootse, majestueuze, wat zwaargebouwde, maar zonovergoten weergave. Wie Casals op z’n geïnspireerdst met een bijzondere toon wil horen, moet het 2e deel na 8’32” beluisteren: hij lijkt daar wel en oude bard die een plechtige, maar wijze boodschap verkondigt.



Isaac Stern die aan de bewuste uitvoering deel nam, omringde zich in 1989 met jonge spelers: Cho-Lian Lin, Jaime Laredo, Michael Tree, Yo-Yo Ma en Sharon Robinson (Sony 45820) en deed het werk, strakker van opvatting, ranker van realisatie nog eens meer dan dunnetjes over. Vergeleken hiermee blijven de verklankingen door leden uit het Amadeus- en Alban Berg kwartet (EMI 754.216-2) en Menuhin c.s. (EMI 574.957-2) wat achter.



Isaac Stern, Alexander Schneider, Milton Katims, Milton Thomas, Pablo Casals en Madeleine Foley op die historische opname zijn voor tenminste 1x verplichte kost, verder kan men niet verkeerd kiezen uit een der andere genoemde opnamen.