ONTWIKKELINGEN, TRENDS (2013)
Terugblikken zijn aan het eind van het jaar nogal usance, dus waarop ook niet deze persoonlijke op 2013 en dan gericht op ontwikkelingen en ervaringen op het gebied van de klassieke muziek, meer specifiek op de neerslag daarvan in de vorm van muziekconserven, samengevat in de volgende waarnemingen die de jaargrens deels een stuk te boven gaan:
1. De cd en de dvd zijn her en der doodverklaard omdat ze ‘zó van 1985’, dus achterhaald zijn. Kan wezen dat veel muziek alleen nog wordt gedownload, niettemin is er nog een gestage cd stroom.
2. Wel zijn daarbij de bordjes van de merken verhangen. De afgelopen tien jaar zagen we de verdwijning van gerenommeerde labels als Philips, Teldec, Erato (schijnbaar bezig met wedergeboorte); RCA en Sony zijn tot betrekkelijke nietigheid verschrompeld. Vroegere groten als Decca, DG, EMI zijn minder betekenend geraakt en zoek met jonge eendagsvliegen en cross-over programma’s succes te boeken.
3. Dat het in de muziekbranche slecht gaat, heeft de muziekindustrie aan zichzelf te wijten met een jarenlange overproductie waarbij niet alleen werken uit het ijzeren repertoire, cyclussen maar ook veel andere hun honderdvijftigste of zelfs tweehonderdste uitgave beleven en dan vaak nog eens een heruitgave daarop.
4. Kleinere merken met minder overhead kosten die zich vaak op onbekender- of zelfs niche repertoire bezighouden en niet van hoge verkoopcijfers (Harmonia Mundi, Hyperion) floreren betrekkelijk.
5. Vroeger was al bekend dat wanneer je eenmaal in het buitenland succes had, ook het eigen land het open armen klaar staat. De zangeressen Eva-Maria Westbroek en Lenne Ruiten die via Duitsland vaste voet in de operawereld kregen, Josefien Stoppelenburg vooral via de V.S. en Gabrielle Mouhlen in Italië zijn daar goede voorbeelden van.
6. Door hun vroegere ‘providers’ afgedankte of op rantsoen gezette wereldberoemde orkesten uit onder meer Berlijn, Amsterdam, Londen, Chicago, San Francisco gaan individueel op eigen kurk verder.
7. Ook vaak nieuwe, kleinere ensembles in Nederland als Camerata RCO, het J.O.N.G. ensemble, de Royal Wind Music, strijkkwartetten als het Maris kwartet met Hedwig Smulders in werk van Marttinen, Matangi-, Jenufa- Ragazzekwartet zoeken ook een eigen oplossing. Dat geldt verder voor het Osiris- en Storioni pianotrio, het Syrène saxofoonkwartet, het pianoduo Jussen dat door DG kansen krijgt, het Arte saxofoon/piano duo van Aubrey Snell en Lineke Lever, het cello/piano duo Mayke Rademakers en Matthijs Verschoor, pianistes Marieke Grotenhuis, Marietta Petkova, Eke Simons, klaveciniste Annelie de Man, gitariste Ireen Thomas, luiteniste Ireen Thomas, harpistes Anne van Schothorst en Lucia Wisse, alt Carina Vinke en sopraan Klaartje van Veldhoven die zich op zijn minst met een promotie cd voorstellen.
8. Terwijl iemand als Nikolaus Harnoncourt blijft boompje verwisselen, begon Philippe Herreweghe op Phi voor zichzelf.
9. Verder gingen veel omroeparchieven open. Te beginnen bij de BBC met de ‘Legends’ en ‘Classics’ series, WestHill volgde in de V.S., maar ook het vroegere Concertgebouworkest is via Q Disc te horen; vergeleken daarmee steken de pogingen van Radio 4, AVRO en KRO wat mager af. Grootser pakt dan weer de Bayrische Rundfunk op BR uit. Ook het Rotterdams filharmonisch en het Residentie orkest hadden goede eigen initiatieven. Onlangs begon verder William Christie voor zichzelf met de Les arts florissants William Christie Editions
10. Dan zijn er de muziektheaters die op eigen benen produceren: voorop Valery Gergievs Mariinsky Theater, maar ook de New Yorkse MET en Londens Covent Garden. Op kleinere schaal zijn er met name in Engeland concertzalen die eigen materiaal produceren: Wigmore Hall in Londen, Champs Hill in Sussex.
11. Een prachtig voorbeeld van de globalisatie, van de internationalisering van de muziekwereld biedt het uit de Nederlandse violiste Nadia Wijzenbeek, de Zweedse altvioliste Ylvali Zilliacus en de Britse celliste Marie MacLeod bestaande Lendvai strijktrio dat zich op Champs Hill onder meer met trio’s van Julius Röntgen laat horen.
12. Weer anderen betreden het internationale podium via studie en optredens elders, zoals celliste Harriet Krijgh vanuit Wenen. Maar nog succesvoller is het stel jonge Nederlandse violistes, aangevoerd door Janine Jansen en Liza Ferschtmann met in hun kielzog Rosanne Philippens, Simone Lamsma, Lisa Jacobs, Frederieke Saeijs die opnamecontracten krijgt.
13. Violiste Rosanne Philippens kreeg via Sony haar opstap en is intussen in Engeland en Duitsland met zeer waarderende kritieken begroet, pianiste Daria van den Bercken (ook Sony) lijkt daarop meer kansen te hebben dan Iris Hond (Decca) die alleen in eigen land veel aandacht kreeg. Pianist Hannes Minnaar kan zich tot nu toe nogal onbegrijpelijk alleen via QEC, Et’cetera en Cobra bescheiden laten horen.
14. Een andere oplossing geeft het initiatief van de Canadese violiste Lara St. John die haar eigen gesponsorde of uit mecenaat ontstane label Ancalagon stichtte en daarop al een stel mooie cd’s (Bach bijvoorbeeld), maar ook het Polkastra ensemble een plek gaf.
15. Terwijl gerenommeerde oude ensembles een soms tanende overlevingsstrijd voeren, schieten kleine nieuwe als paddenstoelen uit de grond: Profil Medien, Oehms, Signum, Orchid, Mirare, Simell, Onyx, Danacord, Zig Zag territoires, Fuga libera, Da Capo, Vivat, NMC, Linn, Alpha, Alia Vox, Aeon, MSR, ICA, Cédille, Tudor, Genuin, Divine Art, Regent, Delphian, Somm, Priory, Coro, Claudio, Deux-Elles, Doremi, Orange Mountain, PAN, Ramée, Stone, Ricercar, Winter & Winter – haast teveel om op te sommen. De beschikbare koek wordt zo in steeds kleinere porties verdeeld. Probleem voor deze dapperen is niet zozeer de productie en de publiciteit, maar de distributie.
16. Rijk zullen de meeste jonge musici vermoedelijk niet van hun goede initiatieven worden, maar is het niet geweldig dat ze zich zo hoorbaar en leesbaar – op Wikipedia, FB, persoonlijke websites – manifesteren? Als dat geen bemoedigende gedachte is om aan 2014 te beginnen? Met excuses aan de onterecht niet genoemden.