LIJSTJES: ZOALS BIJ DE RADIO4DAAGSE EN TOP 2000
Gelukkig is binnenkort de tijd van de top zoveel lijstjes van de omroepen, de ‘deskundigen en het grote publiek’, de recensenten op het gebied van literatuur, toneel, film en muziek weer voor een jaartje voorbij. Het ergste zijn de haast voorspelbare uitkomsten op het gebied van de zogenaamde klassieke muziek die jaar in jaar uit een stabiel karakter vertonen. Op literatuurgebied, op filmgebied, bij het toneel is tenminste nog sprake van wisselingen dankzij het verschijnen van nieuwe boeken, gedichtenbundels, nieuwe films sterke wisselingen bij de keuze van toneelstukken.
Maar hoewel de programmering van concerten, kamermuziekseries en instrumentale recitals gelukkig ook best aan variatie onderhevig is en soms moedig oud naast nieuw wordt geprogrammeerd en ook Radio 4 en buitenlandse zenders met voornamelijk klassieke muziek, zoals Klara van de Zuiderburen menig onbekend werk laten horen, komt dat in die min of meer gelijkblijvende lijstjes niet tot uitdrukking.
Dat is best begrijpelijk want voor de meeste luisteraars geldt: ‘wat de boer niet kent, eet jij niet’ en ‘onbekend maakt onbemind’. Dus worden dergelijke concerten gemeden en wordt niet, of ten minste te weinig naar dergelijke programma’s geluisterd. Toch is dat best ontmoedigend, zowel voor de direct betrokken programmeurs als voor muzikale idealisten die graag een grotere spreiding in de haast permanente voorkeuren zouden willen zien.
Jammer dat Wells’ Time Machine niet echt bestaat. Want dan kon Willem Pijper die in 1926 zijn nogal sarcastische bijdrage onder de titel ‘De antimuzikaliteit van den Hollander’ nog eens zijn licht over de huidige situatie laten schijnen.
De Radio4daagse is geen echte ranglijst doch gebaseerd op 8.000 verzoeken. Daaruit blijkt J.S. Bach nog steeds met 12% van de stemmen toch weer als de favoriet en winnaar met de onvermijdelijke Matthäus Passion, het Weihnachtsoratorium en de Hohe Messe naar voren te komen. Verrassend is wel dat Richard Strauss’ Vier letzte Lieder zo hoog op plaats drie eindigen en dat vocale muziek in het algemeen zo bovenmatig wordt gewaardeerd. Dat heeft waarschijnlijk minder met mooie zangkunst te maken als wel met zang die duidelijk meer ontroering wekt dan instrumentale muziek, vaak alleen al op basis van de tekst.
Met 42% scoort vocale muziek erg hoog, ook zonder dat het storm loopt bij zangrecitals en de opera. Eerder in of via de kerk (rudimenten van wat Pijper onze harmonium muzikaliteit noemde).Wat beweegt de mensen tot dergelijke keuzes, zulke voorkeuren? Meestal zijn het dierbare persoonlijke herinneringen en emoties tot tranen, kippenvel, een brok in de keel aan toe. Als in een carrousel komen steeds dezelfde mopjes en thema’s terug, ruimte voor andere, nieuwere kan moeilijk worden verworven.
Alleen een bewuste, zelf gewilde en regelmatige confrontatie met muziek en een behoorlijke educatieve basisvorming zullen mogelijk in de toekomst verandering brengen in dit stereotype gedrag.