DE VERLOEDERING VAN RADIO 4

Vooropgesteld dat ik maar weinig naar de radio luister en dan meestal alleen naar geselecteerde Radio 4 programma’s zoals live concertprogramma’s of registraties daarvan. Vooral het aandeel van de NOS/NPS, de AVRO en de VPRO geniet de voorkeur In zoverre heb ik dus eigenlijk geen recht van spreken omdat ik de radio niet de hele dag als geluidsdecor heb aanstaan. Dat komt ervan wanneer je een aantal strekkende meter cd’s hebt met voor elk uur van de dag en elke stemming iets moois en wanneer je ook erg op uitvoerige stiltes gesteld bent.

Maar als ik de radio gebruik, dan prevaleren de Belgische Klara, de BBC 3 en WDR 3.

In NRC/Handelsblad van 23 november 2009 houdt Bas van Putten, kennelijk wel een trouwe Radio 4 klant, een fel betoog over de geleidelijke verloedering van Radio 4. Jammer dat hij daarbij wat onnodige stompen onder de gordel uitdeelt en vervalt in straattaal.

De zender is zou te elitair (waarom er toch steeds dat begrip nodeloos bijgesleept? Elite is volgens Van Dale “Een uitgelezen gezelschap”, een nogal vaag begrip, dat zeker niet exclusief op uitsluitend hoger opgeleiden slaat) zijn en moet nodig opgeleukt worden met lichtere programma’s, een nieuwsshow, dat alles te brengen door voor een zender van klassieke muziek wezensvreemde figuren. Zij spreken namen van componisten verkeerd uit, hebben geen idee van de gebruikte muziektermen en leggen verkeerde klemtonen. Hoewel dat niet zo nieuw is.

Heel vroeger waren in de tijd van Willem Vogt bij de AVRO, jaren dertig, waren er al dergelijke fouten; een aardige is bijvoorbeeld de aankondiging van Schuberts pianosonate in Bes op posth(oorn) gespeeld door Artur Schnabel, nu grossiert men in grappige taal als de opera Fídelio in plaats van Fidélio. Daar kun je nog je schouders over ophalen of om lachen. Over de voortschrijdende verloedering valt niets meer te lachen.

Maar het is in andere opzichten al dramatischer geweest. Vanwege de lage (?) luistercijfers is rond 2006 al het plan geopperd om de klassieke zender te vervangen door de jongerenzender FunX, gelieerd aan BNN en een jaartje eerder moest zonodig Wereldmuziek een royale plaats krijgen. Pas vorig jaar nog werd gedacht oom een onzalig plan uit te voeren waarbij mensen van andere zenders in een programma Roll over Beethoven disc jockeys toe te voegen aan de gebruikelijke presentatoren. In afgezwakte vorm verschijnt nu dan vanaf februari 2010 een presentatrice van sportprogramma’s, goed voor Honeggers Rugby. Over omgekeerde acties hoor je minder.

Lees dat stuk van Van Putten en de latere ingezonden brieven in NRC/Handelsblad, betuig adhesie met presentator Haffmans van het ochtendprogramma Viertakt dat in de knel zit via Omroep C of rechtreeks bij de zendercoördinator Marwil Straat.

Wat is er trouwens toch tegen die zogenaamde elite waarvoor men dedain koestert? Wordt daarmee alleen de hoogopgeleide autochtone luisteraar bedoeld? Je hoeft niet tot die elite te behoren om van klassieke muziek (ook zo’n vervelende term) te genieten. Die elite met aanhang mag dan in omvang wel klein zijn (hoe klein? Vermoedelijk toch nog wel minstens 10% van de bevolking), maar bestaat dus wel degelijk en mag dus ook als zodanig worden bediend. De zogenaamde niet-elite heeft al een veelvoud zenders ter beschikking. 

Natuurlijk was Karajan omstreden, maar het is wel aardig om hem met hem in weliswaar een wat ander verband te citeren uit mijn interview met hem:

De vraag was: 'Baseert u zich op elitaire principes?' Hij antwoordde: 'Nee, dat doe ik niet; ik ga uit van superelitaire principes. Het excuus van de middelmaat, daar doe ik absoluut niet aan mee, zolang ik leef.' Overal waar het erop aankomt, bijvoorbeeld ook in een voetbalelftal, wordt niet een middelmatig iemand gekozen. Het hele leven hangt telkens weer af van kwesties waarin iedereen de voor zichzelf hoogste maatstaven moet vaststellen. Wat kun je als je het echt wilt bereiken?"

Het slaat niet echt op de situatie bij Radio 4, maar de strekking kan ook tot dat bedrijf worden uitgebreid. Bij Radio 4 dreigt de middelmaat het heft in handen te nemen. Dat is strijdig met de idealen waarmee de zender is opgericht. Daar kan niet genoeg bezwaar tegen worden geuit.

Waarom moet steeds wat anders, wat nieuws worden verzonnen? Schoon de huidige programmering op, biedt brede programma’s in de zin van ‘Van Middeleeuwen tot Avant-garde’, schrap het vele (ook zogenaamd. toelichtende) gepraat, kijk naar het succes van vergelijkbare buitenlandse programma’s.

Jammer dat ik niet over Wells’ Time Machine beschik om te ervaren hoe de situatie over 5, 10 en meer jaar later zal zijn.