LORIN MAAZEL: ENORME STAAT VAN DIENST
Op 13 juli 2014 overleed de 6 maart 1930 bij Parijs geboren Frans-Amerikaanse dirigent Lorin Maazel aan longontsteking in zijn landhuis in Castledon in de V.S. tijdens de voorbereiding van een eigen festival.
Hoogbegaafd, want gezegend met een absoluut gehoor en een perfect visueel geheugen werd hij naast een opleiding als pianist en violist een glanzende carrière. Maar als wonderkind ontplooide hij zich al gauw als dirigent. Op zijn negende stond hij voor het Los Angeles filharmonisch orkest, op zijn dertiende voor het New York filharmonisch.
Dat was het begin van een geweldige loopbaan die hem langs wel honderdvijftig orkesten zou leiden, waarvan bij sommige als vaste dirigent. Zijn steeds van buiten gedirigeerde repertoire omvatte ruim vijfduizend werken. De onderstaande selectieve discografie is een afspiegeling van zijn veelzijdigheid. Niet alleen dat is waarschijnlijk rijp voor een vermelding in het Guinness Book of Records, maar bijvoorbeeld ook het feit, dat hij in Londen en Tokio tijdens een marathonconcert in tien en een half uur de negen symfonieën van Beethoven achter elkaar dirigeerde.
Persoonlijke noot
Mijn eerste kennismaking met Maazel was van discografische aard en betrof een prachtige lp doos die door DG in 1957 werd uitgebracht en die was gewijd aan het thema Romeo en Julia met suites uit Berlioz’ opera en Prokofievs ballet plus Tchaikovsky’s Fantaisie-ouverture.
Tweemaal heb ik hem aan het werk gezien en gehoord in Luzern bij het Zwitsers Festival orkest: in 1958 met Beethovens Ouverture Die Weihe des Hauses, Schuberts symfonie nr. 4, Tchaikovsky’s vioolconcert (solist Isaac Stern) en een suite uit Prokofievs Romeo en Julia; In 1960 wijdde hij zich daar aan het adagio uit Mahlers symfonie nr. 10, Bergs vioolconcert (solist Christian Ferras) en Brahms’ symfonie nr. 4. Ik heb toen nog een praatje met hem gemaakt over die Mahler, maar veel herinner ik me daar niet van.
In 1960 of 1961 was Maazel ook even te gast in Hilversum bij het Radio filharmonisch orkest en ik herinner me hoe orkestleden heel bewonderend over hem spraken. Begin jaren tachtig woonde ik tijdens zijn vrij korte chefschap aan de Weense Staatsopera een paar door hem geleide opvoeringen bij.
Als componist manifesteerde Maazel zich met onder meer de opera 1984 uit 2005 met logischerwijze naast Orwell connecties ook weer een Romeo en een Julia. Als stehgeiger violist was hij te horen tijdens het Weense Nieuwjaarsconcert 1999.
In 2006 was hij bij het Concertgebouworkest te gast om een zelf samengestelde orkestrale selectie uit Wagners Ring te leiden.
Onvermoeibaar maar niet echt ‘groot’
Een jaar voor zijn dood gaf Maazel nog 111 concerten, maar die grote kwantiteit is niet recht evenredig met een dito kwaliteit. Misschien is dat een beetje het probleem voor zeer hoogbegaafde kunstenaars, zeker wanneer deze zich haast te veelvuldig op diverse plaatsen met vertrouwd te vertrouwd materiaal manifesteren. Dreigt dan niet het gevaar van een ietwat blasé of zelfs arrogant gedrag, van ingesleten routine of juist het zoeken naar niet altijd welgevallige nieuwe oplossingen? Hoe verstandelijk-analytisch en precies Maazel in principe ook te werk ging.
Bekijk en beluister bijvoorbeeld eens die dvd van zijn optreden in Pyongyang dat diende om het ijs tussen Noord Korea en de V.S. wat te breken. Dvoraks Nieuwe Wereld symfonie krijgt daar een nogal gewilde verklanking en het is haast interessanter om het vooral uit partij officials met hun aanhang bestaande publiek met zijn starre poker face voorkomen waar te nemen.
Opnamen
Logisch dat Maazel menige lp en cd opname nalaat. De hieronder genoemde werken weerspiegelen aardig zijn veelzijdigheid. De uitgaven waaraan men de mooiste herinnering aan de dirigent kan bewaren, zijn: de symfonie van Franck, Gershwins Porgy and Bess, Mahler IV, Prokofievs complete Romeo en Julia en de beide opera’s van Ravel.
Selectieve discografie
Bach, J.S.: Matthäus Passion. Teresa Stich-Randall, Anna Reynolds, Ernst Häfliger, John Shirley-Quirk met het RIAS kamerkoor en –symfonie orkest. Philips 6747438 (2 lp’s).
Beethoven: Fidelio. Birgit Nilsson, James McCracken, Tom Krause, Kurt Bohme met het Weens filharmonisch orkest. Decca 448.104-2 (2 cd’s).
Berlioz: Suite Roméo et Juliette, Tchaikovsky: Fantaisie-Ouverture Romeo en Julia, Prokofiev: Suite Romeo en Julia. DG (2 lp’s). 1957
Bizet: Carmen. Julia Migenes, Plácido Domingo, Faith Esham, Ruggero Raimondi, Lilian Watson, Susan Watson e.a. met koor- en kinderkoor van de Franse omroep en Frans Nationaal orkest. Erato 2292-45207-2 (3 cd’s).
Bizet: Carmen. Christa Ludwig, James King, Eberhard Wächter, Jeannette Pilou, Lucia Popp met het Ensemble van de Weense Staatsopera. Orfeo C 733-0821 (2 cd’s).
Brahms: Symfonie nr.1. Cleveland orkest. Decca 642153 (lp).
Brahms: Deutsches Requiem; Altrapsodie e.a.. Ileana Cotrubas, Yvonne Minton, Hermann Prey, Ambrosian Singers en Philharmonia koor en –orkest. CBS 79211 (2 lp’s).
Dvorak: Slavische dansen nr. 1-16. Berlijns filharmonisch orkest. EMI 749.547-2.
Franck: Symfonie; Mendelssohn: Symfonie nr. 5. Radio symfonie orkest Berlijn. DG 449.720-2.
Franck: Variations symphoniques; Pascal Rogé met het Cleveland orkest. Decca 6.42168 (lp).
Gershwin: Porgy and Bess. Willard White, Leona Mitchell, McHenry Boatwright, Barbara Hendricks, François Clemmons met het Cleveland koor en –orkest. Decca 414.559-2 (3 cd’s).
Mahler: Symfonie nr. 4. Kathleen Battle met het Weens filharmonisch orkest. Sony SK 44908, 39072.
Massenet: Thaïs. Beverly Sills, Nicolai Gedda, Sherrill Milnes, John Aldis koor en Philharmonia orkest. EMI 195.02799/801 (3 lp’s).
Prokofiev: Romeo en Julia. Cleveland orkest. Decca 452.970-2 (2 cd’s).
Puccini: Il trittico. Renata Scotto, Ileana Cotrubas, Marilyn Horne, Plácido Domingo, Tito Gobbi, Ingvar Wixell, Ambrosian Operakoor en Londens Symfonie – en Philharmonia orkest. CBS 79312 (3 lp’s).
Rachmaninov: Symfonie nr. 2; Dodeneiland. Berlijns filharmonisch orkest. DG 429.490-2.
Ravel: De 2 pianoconcerten. Jean-Philippe Collard met het Frans Nationaal orkesrt. EMI 574.749-2.
Ravel: L’enfant et les sortilèges. Françoise Ogéas, Jane Berbié, Jeanine Collard, Heinz Rehfuss, Colette Herzog, Camille Maurane Michel Sénéchal met het Frans Nationaal orkest. DG 423.718-2.
Ravel: L’Heure espagnole. Jane Berbié, Jean Giraudeau, Gabriel Bacquier, José van Dam, Michel Sénéchal met het Frans Nationaal orkest. DG 423.719-2.
Respighi: Romeinse Trilogie. Pittsburgh symfonie orkest. Sony SK 66843.
Scriabin: Prometheus; Pianoconcert. Vladimir Ashkenazy met het Londens filharmonisch orkest. Decca 417.252-2.
Sibelius: Symfonieën nr. 1 - 7. Weens filharmonisch orkest. Decca 430.778-2-2 (3 cd’s).
Strauss, J.: Nieuwjaarsconcert 1999. Weens filharmonisch orkest. RCA 74321-61687-2.
Strauss: R.: Symphonia domestica; Tod und Verklärung. RCA 09026-68221-2.
Tchaikovsky: Pianoconcert nr. 3 Emil Gilels met het Philharmonia orkest. EMI 568.637-2 (2 cd’s).
Tchaikovsky: Vioolconcert; Prokofiev: Vioolconcert nr. 1. Frank Peter Zimmermann met het Berlijns filharmonisch orkest. EMI 749.758-2.
Verdi: Luisa Miller. Katia Ricciarelli, Plácido Domingo e.a. met het Ensemble van Covent Garden Londen. DG 459.481-2 (2 cd’s).
Verdi: Otello. Plácido Domingo, Katia Ricciarrelli, e.a. met het Ensemble van La Scala Milaan. EMI 747.450-2 (2 cd’s).
Wagner: Aria’s uit Tannhäuser. Waltraud Meier met het Orkest van de Beierse omroep. RCA 09026-68766-2.
Zemlinsky: Lyrische symfonie. Julia Varady, Dietrich Fischer-Dieskau met het Berlijns filharmonisch orkest. DG 419.261-2.
Video
Nationaal Volkslied N. Korea; Wagner: Voorspel derde acte Lohengrin; Dvorak: Symfonie nr. 9; Gershwin: An American in Paris; Bizet: ‘Farandole’ uit Arlésiennesuite nr. 2; Bernstein: Ouverture Candide. New York filharmonisch orkest. Medici Arts 2056948 (dvd).
Puccini: La fanciulla del west. Mara Zampieri. Plácido Domingo, Juan Pons, Sergio Bertocchi e.a. met het Ensemble van La Scala Milaan. Opus Arte OALS 3004 D (dvd).
Verdi: La traviata. Angela Gheorhiu, Ramón Vargas, Natascha Petrinsky, Roberto Frontali e.a. met het Ensemble van La Scala Milaan. ArtHaus 101.343 (dvd).