KLEIBER, CARLOS: DE SCRUPULEUZE 2
Normaal gesproken horen we tijdens een concert en bij een opname het zo ver mogelijk geoptimaliseerde eindproduct van de voorbereidingen tijdens repetities. Het is daarom best eens de moeite om over die doorgaans onbekende voorbereidingen wat nader te vertellen. Wanneer daar tenminste details over bekend zijn. Navraag bij dr. Johan Giskes, de Amsterdamse stadarchivaris die ook dergelijke gegevens over het Concertgebouworkest beheert, leert bijvoorbeeld het volgende over wat gebeurde rond de concerten 19 en 20 oktober 1983 toen Carlos Kleiber voor het eerst en het laatst voor het orkest stond met op het programma de symfonieën 4 en 7 van Beethoven die gelukkig als unicaat op de dvd Philips 070 100-9 zijn vastgelegd (zie recensie in de dvd rubriek).
Dat ziet er als volgt uit:
Maandag 17 oktober: 09:30 repetitie
19:30 repetitie
Dinsdag 18 oktober: 09:30 repetitie
Woensdag 19 okt.: 09:30 repetitie
20:15 concert
Donderdag 20 okt. 20:15 concert
Vrijdag 21 oktober 09:30 repetitie (retakes voor opname)
Zaterdag 22 okt. 20:15 concert Den Haag
Al heel lang poogde het Concertgebouworkest Kleiber te engageren, mede met het argument dat de naam Kleiber ‘dem hiesigen Publikum und auch den Musikern des Concertgebouworchesters noch immer unvergeßlich in der Erinnerung hatte’. (brief aan de dirigent d.d. 20 april 1979).
Bij het maken van het plan voor een Amsterdams optreden speelde ook de Unitel producent Horant H. Hohlfeld een belangrijke rol omdat hij de dirigent wist te overtuigen van het belang daarvan. De volgende tekst is ontleend aan Alexander Werner: Carlos Kleiber, Eine Biographie (Schott, Mainz, 2007):
Kort voor Nieuwjaar 1983 liet Hohlfeld door concertagent Konstantin Metaxas een brief aan Hein van Royen, de toenmalige artistiek directeur van het orkest die de dirigent al een paar keer had uitgenodigd schrijven met daarin: “Dieser Tage traf ich erneut mit dem Maestro zusammen und hatte noch Gelegenheit über Ihren Brief zu sprechen. Nachdem Carlos Kleiber einige, ihm meinserseits überlassende LP’s mit Aufnahmen Ihres Orchesters abgehört und dies als sehr bemerkenswert bezeichnet hat, glaube ich positive Aussichten für eine Übereinkunft zu sehen”.
Kleiber was principieel tegen tussenkomst van concertagenten, maar stelde liefst zelf zijn voorwaarden. Aanvankelijk werd gedacht aan een optreden tijdens het Holland Festival 1983, maar tenslotte werd men het eens over oktober 1983.
Van Royen accepteerde Kleibers honorariumeisen want hij wist precies wat de dirigent waard was. Deze wilde een week voor het concert komen en liefst in een luxe hotel met uitzicht op zee worden ondergebracht. Men dacht aan het Kurhaus in Scheveningen. De Mercedes 280D met chauffeur die Kleiber ter beschikking stond, was eigenlijk te min. Maar hij schikte zich en logeerde tenslotte in het Amstel hotel.
Concertmeester Theo Olof zei tegen de orkestmusici dat ze liever niet de naam van Carlos Kleibers vader, Erich, die in de jaren vijftig een Beethovencyclus leidde, moesten noemen. Maar toen de dirigent zich op een gegeven moment liet ontvallen: “Wissen Sie, mein Vater hat das an dieser Stelle anders gemacht” was dat nogal geruststellend: het ijs was toen al gebroken. Want reeds bij zijn introductie had hij gezegd: “Bitte, fressen Sie mich nicht. Ich liebe Ihr Orchester”. Geen wonder dat omgekeerd de orkestleden popelden om onder hem te spelen. Van enigerlei conflict schijnt geen sprake te zijn geweest. Op verzoek van de dirigent werden de blazers verdubbeld.
In een brief van 2 januari 1986 verklaarde Kleiber zich bereid om nogmaals in Amsterdam te komen optreden, maar daar is helaas niets meer van geworden.