IN MEMORIAM MARISS JANSONS, HUMANE PERFECTIONIST
Van de in oorsprong Letse, in 1943 tijdens de Duitse bezetting in het getto van Riga geboren dirigent Mariss Jansons, die de zoon was van de dirigent Arvids Jansons en de Joodse mezzosopraan Iraida Jansone, was bekend dat hij hartpatiënt was.
Al in de tijd dat hij werkte bij het Oslo filharmonisch orkest, waarmee hij voor Chandos o.a. een prachtige reeks opnamen van de complete symfonieën van Tchaikovsky voor Chandos maakte, kreeg hij in 1996 tijdens een opvoering van Puccini’s La bohème op het podium een hartinfarct. Sindsdien leefde hij met een inwendige defribrillator.
Toen hij dertien was en begon viool te studeren, verhuisde hij naar Leningrad waar zijn vader assistent werd van Jevgeny Mravinsky. Na zijn directiestudie bij Hans Swarowsky in Wenen kon hij ook nog stage lopen bij Mravinsky. Een uitnodiging om stage te lopen in Berlijn bij Karajan kon niet doorgaan omdat hij een uitreisverbod kreeg.
Dat verhinderde hem in 1979 niet een taak op zich te nemen bij het Oslo filharmonisch orkest, al mocht hij niet officieel chef worden. Uit die periode dateert een aantal fijne Chandos opnamen, o.a. van al Tchaikovsky’s symfonieën. Zijn eerste optreden in Nederland was 1 oktober 1983 met een Russisch programma bij het Radio filharmonisch orkest tijdens een zaterdag matinée.
Daarna volgde in 1985 een Nederlands optreden toen hij als vervanger van Mravinsky bij het Leningrad filharmonisch orkest in Rotterdam een concert gaf dat meteen geweldig goede kritieken kreeg. Het Rotterdams filharmonisch greep de kans om hem meteen als gast te vragen. In 1988 volgde het Concertgebouworkest.
Dat stelde hem in 2004 als chef en opvolger van Riccardo Chailly aan totdat hij in 2015 die vaste baan wegens gezondheidsredenen opgaf en als free-lance in München als leider van het Symfonie orkest van de Beierse omroep verder ging en ook nog optrad in Wenen op waar hij o.a. in 2012 het Nieuwjaarsconcert dirigeerde, was al in zijn Amsterdamse periode bekend dat hij hartklachten had.
Eind oktober 2017 trad hij voor het laatst in Amsterdam op tijdens een concert met sopraan Eva-Maria Westbroek. Het was tijdens zijn dirigentschap in Amsterdam dat The Gramophone in 2008 het Concertgebouworkest tot ‘het beste orkest ter wereld’ uitriep.
Maar hij verzorgde er wel 408 concerten die vrijwel steeds een lovende pers kregen. Een uitzondering vormde het mislukte concert met Mysteriën van Louis Andriessen bij de viering van het 125-jarig bestaan van het orkest. Het is onwaarschijnlijk hoeveel hooi Jansons met tournees door de V.S., Azië en Australië nog op zijn vork nam en zelfs nog een aanstelling in Pittsburgh accepteerde.
Geen wonder, want Jansons kracht lag in het veelvuldig, maar zich niet als Karajan steeds herhalend vertolken van romantische werken. Barokmuziek liet hij graag over aan specialisten en bij eigentijdse muziek kon alleen Shostakovitch genade bij hem vinden.
De laatste jaren werden zijn optredens steeds minder. Opvallend en een bewijs van een heel humaan karakter is in al die tijd dat de dirigent geen conflicten veroorzaakte.
Het is onwaarschijnlijk hoeveel hooi Jansons met tournees door de V.S., Azië en Australië nog op zijn vork nam en zelfs nog een aanstelling in Pittsburgh accepteerde.
Die hartklachten werden hem 30 november 2019 fataal terwijl hij in zijn vroegere woonplaats Sint-Petersburg was waar hij op 76-jarige leeftijd overleed.
Misschien is het goed nog even te herinneren aan het interview dat ik 18 juni 1991 met de dirigent had ba zijn opname van Berlioz’ Symphonie fantastique (EMI 754.479-2). Het is te vinden in de rubriek Uitvoerende Musici.
Enige van de mooiste opnamen als herinneringen aan Jansons.
Beethoven: Symfonie nr. 9. Krassimira Stoyanova, Mihoko Fujimura, Klaus Florian Vogt, Thomas Quasthoff, Wiener Singverein en het Concertgebouworkest. RCO Live 08008.
Bruckner: Symfonieën nr. 3 en 4. Concertgebouworkest. RCO Live 09002.
Dvorak: Requiem. Luba Orgonasova, Christian Elsner, Gustáv Belácek met koor en orkest van de Beierse omroep. RCO Live RCO 10001.
Mozart: Requiem. Genia Kühmeier, Bernarda Fink, Mark Padmore, Gerald Finley, het Groot omroep koor en het Concertgebouworkest. RCO Live 14002.
Shostakovitch: Symfonie nr. 10. Concertgebouworkest. RCO Live LC 14237.
Strauss, R.: Don Juan; Ein Heldenleben. Symfonie orkest van de Beierse omroep. BR 900.127.
Tchaikovsky: Manfred symfonie. Chandos CHAN 8535.
Nieuwjaarsconcert Wenen 2012. Weens filharmonisch orkest. Sony 88697-2710-2.