HILARY HAHN: BEGAAFDE KINDERLIJK VOLWASSENEInmiddels is ze midden twintig, maar in menig opzicht lijkt ze nog een tiener. Alleen: vergis u niet – Hilary Hahn is jong, vroegwijs, stoer, romantisch, nuchter, verbeten, speels, meisjesachtig en heel volwassen. De vaak tegenstrijdige adjectieven duikelen over elkaar. Ze heeft een slanke figuur met licht krullend, nonchalant gedragen donkerblond haar en een niet door de vermoeienissen van een volle agenda geplaagd open gezicht.Echt een ondernemende jonge meid, een enthousiaste ingénue, nog onaangetast door het cynisme dat in de muziekindustrie heerst, ook nog enthousiast over het avontuur waarin ze terecht kwam: haar muziek, haar succes, haar familie en vrienden en zelfs het vermoeiende rondreizen. Tussendoor heeft ze tijd om haar eigen programmatoelichtingen bij cd’s te schrijven en als een techno-kid haar website www.HilaryHahn.com bij te houden met digitale foto’s en al.Ze mag dan als haast iedereen van haar generatie volkomen vertrouwd zijn met het internet en computer software – ideale hulpmiddelen om van gedachten te wisselen over levensvragen en muziek met fans, schoolkinderen en andere jonge musici – maar in veel opzichten is Hilary Hahn (zoals de naam suggereert van Duitse afkomst) een echte traditionaliste. Als bijna wonderkind heeft ze op haar gebied a bewonderenswaardig veel bereikt, maar de violisten die ze het meest bewondert hebben allen een uitgesproken klassiek stamboek: Kreisler, Heifetz, Milstein en Grumiaux.Ze studeerde aanvankelijk onder Klara Berkovitch die in n een vroeger leven les had gegeven aan een school voor muzikaal zeer begaafde kinderen in Leningrad. Op haar tiende speelde ze voor bij Jascha Brodsky van het Curtis Instituut in Philadelphia. Met een ontzag dat eerder aan het vooroorlogse Wenen dan aan de moderne Verenigde Staten herinnert, heeft ze het nog steeds over ‘Mrs Berkovitch’ en ‘Mr Brodsky’. Als kind kon je onmogelijk bang zijn voor Mr. Brodsky die iedereen ‘sweetheart’ en ‘darling’ noemde, hoewel hij soms wel zei: ‘Sweetheart, that was horrors from hell’. Dat gebeurde als ze een paar keer achter elkaar dezelfde fout maakte, want wanneer hij haar corrigeerde, verwachtte hij dat ze het meteen goed deed. Op een keer toen het ook na herhaalde pogingen niet lukte, riep hij: ‘Sweetheart, if you do it that way one more time I’ll have to throw the piano the piano at your father’. En dat voor een broze man van drieëntachtig.Haar vader, baardige Steve bij voorkeur in een houthakkers shirt gehuld, het potentiële doel van de sputterende tachtigjarige, heeft altijd chaperone gespeeld voor Hilary sinds ze op haar derde vioolles wilde hebben. Nu nog vervult hij de rol van persoonlijk assistent en reisleider. Op uitgekiende manier benutten beiden de tijd om ook nog iets van steden en landen te zien. Stadswandelingen, museumbezoek, maar ook boodschappen doen, faxen beantwoorden, het is alles zijn deel. Zonder enig blijk van ironie wordt hij ‘haar persoonlijke secretaris’ genoemd.In Philadelphia studeerde Hilary tot 1998 (ze was 16 toen ze haar Bachelor diploma haalde) behalve muziek ook Engels en Duits. Van meet af aan had ze blijkbaar een stevige greep op haar leven en loopbaan. Het management consortium IMG Artists regelt sinds dat moment haar optredens en al snel kreeg ze het aanbod om opnamen te gaan maken voor Sony, waarbij ze veel vrijheid kreeg in de keuze van het repertoire. Intussen is die liefde niet alleen bekoeld, maar zelfs over. Door de algemene crisis waarin de muziekindustrie de afgelopen jaren raakte, werd heel in het bijzonder ook Sony getroffen. Hahn werd afgedankt, maar zoals het past bij een jong, volop in de publiciteit staand talent, werd ze meteen met open armen door DG ontvangen.De jonge Hahn is zich blijkbaar ook goed bewust van de potentiële risico’s waaraan zeer begaafde jonge kunstenaars blootstaan onder de invloed van al te koesterende ouders. Ze wist heel goed de problemen te vermijden waarin onder andere Jevgeny Kissin en Vanessa-Mae verzeild raakten. Op een ander vlak is ze natuurlijk wel erkentelijk dat haar moeder die in Baltimore – haar geboorteplaats – een administratieve functie bij een energiebedrijf heeft haar belastingaangiftes invult. Haar vader bemoeit zich helemaal niet met dat soort management. Er is altijd een risico dat de ouders het kind willen pushen hoewel ze er de beste bedoelingen mee kunnen hebben. De motieven kunnen makkelijk botsen. Beter voorkomen dan genezen.In West Europa wordt ze vertegenwoordig door het bekende agentschap Schmidt en ze heeft dat meteen duidelijk gemaakt dat het voor haar actief moet zijn en niet omgekeerd. Ze wil ook niet teveel ineens doen en niet meteen letterlijk munt slaan uit haar jeugdige leeftijd. Toch maar haar lijst optredens worden gezien.Op haar tiende debuteerde ze in Baltimore met het Vioolconcert van Beethoven. Op haar vijftiende herhaalde ze dat onder Lorin Maazel. Dat optreden werd door de TV uitgezonden en bereikte ook Europa. Zelf vindt ze dat ze voldoende tijd neemt om nieuw repertoire te laten bezinken en het zich geheel eigen te maken voordat ze ermee voor publiek treedt. Aan positieve kritieken heeft het haar vrijwel nooit ontbroken en wat vooral werd gewaardeerd, waren haar oprechtheid, stijlgevoel en intelligentie. Een feitelijk volmaakte techniek als basis was een vanzelfsprekendheid.Gelukkig leidt al die lof en publiciteit haar niet af van het doel op lange termijn: ze wil bewust een gestage ontwikkeling doormaken en loopt niet met haar hoofd in de wolken. Ze kan zich moeilijk een bepaald moment herinneren waarop ze besefte een bijzonder talent te bezitten, maar scheen wel onderbewust een idee over haar toekomst te hebben. Ze vindt het eerder grappig anekdotisch dat ze op ongeveer achtjarige leeftijd tijdens een vakantie een tekening maakte van een strand met daarop mensen onder parasols en vliegtuigen die reclamevluchten maakten. Bij eentje daarvan luidde mijn boodschap: “Kom vanavond luisteren naar het optreden van Hilary Hahn in Carnegie Hall”. Zonder een idee te hebben dat dit acht jaar later werkelijk zou gebeuren.Het lijkt wel of er twee Hilary Hahns in hetzelfde lichaam huizen. De ene is het jonge Amerikaanse meisje dat graag zelf koekjes bakt, met vrienden naar de bios gaat of fijn gaat winkelen met een credit card in het dichstbijzijnde winkelcentrum. De andere is een onvervaard rijpe kunstenares met een heldere creatieve blik.Voor haar debuut cd koos ze heel gedurfd een selectie van Bachs solosonates en partita’s. Muziek die de haar zorgvuldig door haar beide leraren bijgebrachte techniek duidelijk maakten. Omdat het bij Bach om solostukken gaat, was er alle tijd om precies het gewenste resultaat te bereiken. Smokkelen en verdoezelen is er niet bij. Je kunt je niet alleen op de techniek concentreren en de frasering verwaarlozen, omgekeerd kan ook niet natuurlijk. Belangrijk is ook om de verschillende stemmen goed af te wegen. Het is een uitdaging om elke stem individueel te fraseren, alles technisch goed af te werken en de vele stemmen tot een eenheid te smeden. Daar gaat heel wat denkwerk en studie aan vooraf.Brodsky leerde Hahn om Bach als toetssteen te beschouwen. Hij drong er sterk op aan dat ze waar ze ook mee bezig was hem steeds bij de hand moest houden. Voor zijn lessen moest ze ook wekelijks Bach meebrengen en uitvoeren. Brodsky’s invloed strekte zich ook uit tot haar opname van het vioolconcert van Barber. Beide mannen kenden elkaar goed, Barber had zelf les op het Curtis instituut en gaf daar later zelf les. Hij schreef zijn strijkkwartet voor het Curtis kwartet waarvan Brodsky vijftig jaar primarius was. Het Adagio daaruit werd later beroemd als Adagio voor strijkorkest. Ze heeft de solopartij uit dat vioolconcert van Barber nog samen met Brodsky voorbereid en voorgespeeld tijdens een van haar laatste lessen. Kort daarop ging Brodsky naar Florida waar hij een paar maanden later stierf.Een veel breder perspectief opende ze daarna. Interessant juist door de combinatie van een beroemd traditioneel vioolconcert met daar tegenover een eigentijdser werk: Beethoven gecombineerd met Bernstein, Barber met het vioolconcert van Edgar Meyer (1960) uit 1999, Brahms met Stravinsky.Het is afwachten wat we nog meer van Hahn mogen verwachten. Ze vindt dat ze nog heel veel te leren heeft, concentreert zich liefst eerst op het klassieke repertoire, maar is ambitieus genoeg om ook de modernen aan te pakken. Haar eerste verkenningen vinden plaats op 20e eeuws kamermuziekterrein.Dat concert van Meyer is een werk dat ze in opdracht gaf. Ze ontmoette Edgar Meyer die behalve componist ook een bekwaam contrabassist is tijdens een samenwerking op zulk kamermuziekgebied in Lincoln Center. Ze hoorde dat hij ook muziek schreef en moedigde hem aan. Ongeveer acht maanden later begonnen de delen van het nieuwe werk via de fax op diverse hotelkamers in de wereld binnen te fladderen. De vioolpartij van het zeer ‘gebruikersvriendelijke’ werk met een sterk ritmische inslag ontving ze het eerst. Daarna volgde het piano uittreksel van de orkestpartij. En tenslotte kon dus het geheel worden samengesteld. Het werk werd met dat van Barber in St. Paul, Minnesota vastgelegdTypisch is waarschijnlijk nog dat de jonge violiste altijd een mascotte bij de hand heeft. Ze gaf ooit een concert in Fargo, North Dakota, een typisch buffalo domein. Daar kocht ze een kleine opgezette buffalo die ze Fargo noemde en die haar steeds vergezelt. Hij staat zelfs op die website. Dat is waarschijnlijk Hilary Hahn ten voeten uit: vaak jonger dan ze lijkt, maar nog vaker veel ouder dan dat.De hooggestemde verwachtingen over haar opnamen en het verloop van haar muzikantendom kregen nogal een knauw bij het verschijnen van haar eerste DG opname met Bachconcerten. Snel, mechanisch, inconsistent, herinnerend aan de uitvoeringspraktijk van een halve eeuw geleden. Echt een misser en hopelijk slechts een incident. Haar eerdere opnamen zijn echter van veel groter belang en houden zich staande temidden van zware concurrentie. Met name de Barber/Meyer en de Beethoven/Bernstein combinatie zijn het aanhoren (en aanschaffen) zeker waard. Laten we hopen op een goede revanche van die eind 2003 verschenen teleurstellende Bach.
Discografie
Bach: De 2 vioolconcerten; Concert voor 2 violen en orkest; Concert voor viool, hobo en orkest. Met Margaret Batjer (v) en Allan Vogel (h) en het Los Angeles kamerorkest o.l.v. Jeffrey Kahane. DG 474.199-2. 2003
Bach: Sonate no. 3 en Partita’s no. 2 en 3 voor vioolsolo. Sony 62793. 1996
Barber: Vioolconcert; Meyer: Vioolconcert. Met het Saint Paul kamerorkest o.l.v. Hugh Wolf. Sony 89029. 1999
Beethoven: Vioolconcert; Bernstein: Serenade. Met het Baltimore symfonie orkest o.l.v. David Zinman. Sony 60584. 1998
Brahms: Vioolconcert; Stravinsky: Vioolconcert. Met de Academy of St. Martin-in-the-Fields o.l.v. Neville Marriner. Sony 89649.
Elgar: Vioolconcert; Vaughan Williams: The lark sacending. Met het Londens symfonie orkest o.l.v. Colin Davis. DG 474.504-2 (cd), 474.873-2 (sacd).
Mendelssohn: Vioolconcert; Shostakovitch: Vioolconcert no. 1. Met het Oslo filharmonisch orkest o.l.v. Hugh Wolff en Marek Janowski. Sony 89921.
Mozart: Vioolsonates no. 18, 21, 24 en 35. Met Natalie Zhu. DG 477.557-2.
Paganini: Vioolconcert nr. 1; Spohr: Vioolconcert nr. 8. Met het Zweeds omroeporkest o.l.v. Eiji Oue. DG477.623-2.
