LAZAR BERMAN: LICHTELIJK ONGETEMDE RUSSISCHE PIANISTENBEER
Als grote, baardige Russische heb ik de grote pianist jaren geleden een keer in de Amsterdamse serie Meesterpianisten gehoord en enige seizoenen geleden voor het laatst in de identieke Utrechtse serie. In beide gevallen maakte hij eigenlijk zijn grote repuratie niet geheel waar. Misschien waren de verwachtingen te hoog gespannen. Ook kon je hem als jurylid zien langsschuiven tijdens uit Utrechtse Lisztconcours. In de nacht van 5 op 6 februari overleed hij in Florence.
Lazar Berman werd 26 februari 1930 in Leningrad geboren. Hij studeerde bij Alexander Goldenweiser in Moskou met als collega/voorbeelden Neuhaus, Richter, Gilels en Sofronitsky en gaf daar in 1940 zijn officiële debuut met het pianoconcert KV 503 van Mozart. Hij was deelnemer aan het Brusselse Koningin Elisabethconcours. In 1958 werd hem toegestaan om zijn eerste buitenlandse tournee te maken waarbij hij onder andere Londen aandeed. In de jaren zestig van de voorbije eeuw mocht hij echter Rusland weer niet uit, totdat hij dankzij het bekend worden van diverse lp’s vanaf 1971 weer meer vrijheid kreeg. Een zich tot een ware hype ontwikkelende, inderdaad bijzondere, maar niet onomstreden opname van Tschaikovsky’s eerste pianoconcert met Karajan op DG vestigde definitief zijn internationale roem. In 1976 trad hij pas voor het eerst in de V.S. op.
Berman gold altijd als een technisch uitermate briljante speler die op zijn best was in het Russische repertoire en als Lisztvertolker. De moeilijkste virtuoze horden leek hij met gemak te nemen, maar over zijn stijlbesef viel te discussiëren. Eind jaren zeventig raakte hij opnieuw in moeilijkheden met de Sovjet autoriteiten toen hij trachtte verboden Westerse literatuur Rusland in te smokkelen. Na de val van het Sovjet-regime week hij veertien jaar geleden naar het Westen uit. Zijn laatste jaren sleet hij daar als docent aan de Academia Musicale in het Italiaanse Imola, waar in Nederland wereldberoemde pianisten als Enrico Pace en Igor Roma werden geschoold en vertoonde hij zich als docent bij de Noord Hollandse Holland Music Sessions.
Wie Berman op zijn best wil horen, kan niet beter doen dan zijn DG opname van Liszts volledige Années de pèlerinage te beluisteren. Hij behoorde tot de weinigen die alle drie bundels – met de derde als moeilijkste – van a tot z overtuigend wist te spelen. Gelukkig zijn het vooral de verstilde momenten, de pianissimi en het dolcissimo egualamente, en niet het klatergoud die de meeste indruk maken.
Het is te hopen dat Bermans dood aanleiding genoeg is voor DG om Tschaikovsky’s eerste pianoconcert op cd uit te brengen.