DOUG BOYD: VIVALDI UIT BERLIJN

Project nr. 9102066 in de Kammermusiksaal

Het staat er zo nuchter: opnameplan nr. 80/91: Antonio Vivaldi, Concerti voor hobo en orkest R 463 in a, R 453 in D, R 447 in C, R 450 in C en R 461 in a. Daarbij komt dan nog het Concert in Bes R. 548 voor viool, hobo en strijkorkest. Medewerkenden: Douglas Boyd (hobo) en Marieke Blankestijn (viool, tevens concertmeester) bij het Chamber Orchestra of Europe. Het werkschema is gewoon: telkens drie uur durende sessies, onderbroken door een half uur pauze. 

De Kammermusiksaal is een nieuwere, kleinere uitgave van de Philharmonie met de toehoordersruimte ook arenavormig rond een zeshoekig podium in het midden. Puike akoestiek, ongetwijfeld geholpen door wat klankkaatsers aan het plafond en bewuste onregelmatigheden van de wanden.

Het ritueel is bekend: tegen tienen druppelen de leden van het Chamber Orchestra of Europe binnen. Voor Vivaldi zijn het er drieëntwintig in getal. Strijkorkest op basis van een bas, 3 celli, 7 1e violen, 6 2e en 4 alten plus centraal opgesteld klavecimbel en Douglas Boyd als hobosolist voor het front van de troep. In het gezelschap tien dames; het drie vrouwen sterke Nederlandse contingent bevindt zich bij de 1e violen. Marieke Blankestijn en Iris Juda aan de 1e lessenaar, Annette Bik (ex Hagen kwartet) wat verder in de achterhoede.

Boyd heeft zich in de solistenkamer ingespeeld. Hij maakt een vrij ongecompliceerde en rustige indruk. Uiteraard is de voertaal bij deze opname Engels. Het kunnen niet alleen het kleinere ensemble, de intiemere zaal en de "eenvoudiger" werken zijn, die de sfeer zo relaxed maken. Ondanks de multinationale samenstelling van het orkest heerst een typisch soort Engelse afwachtende rust. Niet overigens, dat het aan speelvreugde mankeert!

Het DG opnameteam, ditmaal aangevoerd door een vriendelijke doch gedecideerde Gernot von Schultzendorf, troont vijfhoog in een fraai ingerichte regieruimte, die via een grote ruit zicht heeft op de zaal. In de zaal hangen een hoofdsysteem en 14 microfoons om de digitale 16 sporen recorder te bedienen.

Beweeglijk als blazerssolisten vaak zijn, trekt Boyd a priori zijn schoenen uit. Na een proefriedeltje uit het snelle eerste deel krijgt bij uit de kofferluidspreker die als communicatiemiddel dient het verzoek om 1m achteruit te gaan staan en niet zo te zwaaien, "anders krijgen we last van het Dopplereffect!".

Dan de bekende routine. Een deel wordt geheel doorgespeeld. De kern van het ensemble gaat boven afluisteren. Nog twee keer wordt dat deel met overeengekomen wijzigingen geheel gespeeld. Volgen in overleg kleine correcties. Dra gaan bij de Nederlandse 1e lessenaardames gemakshalve ook de schoenen uit. 

Boyd neemt niet echt de leiding, maar vraagt slechts om kleine aanpassingen. Marieke Blankestijn instrueert de strijkers zonodig nader, zeker waar het om accenten gaat.

Beheerst, professioneel en in alle rust wordt zo gestaag verder gewerkt. Het eerste deel is na vijf kwartier echt af. De korte langzame deeltjes zijn vrij makkelijk te behappen. Toch valt er best nog wat te verbeteren. Soms intoneert de vaardige solist te laag (nooit te hoog), soms vergist de klavecinist zich, een andere keer klinken versieringen niet unaniem. Weer een ander moment gaat het om de balans van alten en celli versus de bas. Op een gegeven moment stopt Boyd, excuseert zich en zegt "Sorry, ik speelde een valse noot in maat 58". Dan maar weer opnieuw vanaf maat 54....

Lunch in de belendende kantine. Korte gesprekjes met de Nederlandsen. "Tijd voor een interview? Kijk maar in de folder hoe druk ik het heb. Bovendien leef ik meer in Londen dan in Amsterdam. Maar hier is mijn telefoonnummer. Probeer het over een maand of vier maar eens. Dan ga ik minder diensten draaien!", aldus Marieke.

Die folder geeft inderdaad blijk van een druk schema tot eind augustus 1992. Eind november en begin december stond Frans Brüggen voor het orkest om in Londen een Mendelssohn/Mozart/Schumann programma en Haydns Schöpfung te dirigeren; begin juni keert hij terug. Begin december 1991 trad en 2e helft juli treedt Harnoncourt aan voor eerst een stel Mozartprogramma's en later heel uitdagend een pianoconcert van Beethoven (met Argerich) en Mendelssohns Walpurgisnacht plus Midzomernachtsdroom, eind januari gevolgd door Heinz Holliger. Eind februari gaf Abbado voornamelijk in Parijs herhalingen van de al op cd uitgebrachte Rossini opera Il viaggio a Reims. Eind maart kwam Kent Nagano voor o.a. Mahlers Lied von der Erde in de Schönbergversie. In dezelfde periode nam Abbado opnieuw Rossini’s Barbiere di Siviglia op. 

Dat alles gaat ons hier in de Lage Landen weer aan de neus voorbij helaas.

Op een publicatiebord zijn verder komende opnamesessies aangekondigd. Roger Norrington komt voor Haydns Seasons met Christiane Oelze, Peter Lika, Scott Weir en het RIAS koor. Lika doet verder Mozartaria's. Op het programma ook Mozarts 1e Hoornconcert en Haydns 95e Symfonie. Harnoncourt komt Mozarts Posthoornserenade en 38e Symfonie vastleggen, Gidon Kremer werken van Pärt en Reh plus een Schubert cd met het Rondo en het Konzertstück voor viool en orkest plus een stel Duitse dansen.

Berlijn als muziekfabriek. 

Midden in de middag bouwt het Ensemble Modern in de kantine vast zijn slagwerkkeuken op. "Blijde binnenkomst van de zware industrie", oppert een Europeaan uit het kamerorkest. Eerder, na de lunch op het Philharmonie binnenplein Lustiges Zusammensein der Landleute, in dit geval een stel blazers. Het Ensemble Sabine Meyer komt successievelijk voor een repetitie aanwandelen. Fagottist Sergio Azzolini: "We spelen een stuk van Denissov, dat voor ons werd geschreven. Duivels lastig. Ik vind echter hoe meer kleuren je door elkaar mengt, des te duidelijker wordt het tenslotte bruin. Dan gaat het dus toch weer als Richard Strauss klinken! Bovendien hebben we als het niet goed gaat een zondebok. Hoboïst Thomas Indermühle is er het laatst bijgekomen...!"

Dan draaft Sabine zelf op met een te gekke koffer, veel te groot voor haar klarinet. "Breng je soms meer van die ellendige partituren mee?"

Blij dat ze op een journalist kan afreageren klaagt ze over de misverstanden over de bassethoorn in de kritieken op haar opname van Mozarts klarinetconcert.

Philharmoniker Stefan Schweigert laat het grijnzend over zich heen gaan. Als troost biedt hij de mogelijkheid om een rondje op zijn mooie ligfiets te rijden. Negen kilometer door Berlijns stadsverkeer in twintig minuten. "Niet gek", zegt hij, "je kunt merken, dat Nederland een uitgesproken fietsland is."

(1991)