Wat gedachten bij de dood van Claudio Abbado
Het belangrijkste wat mij persoonlijk betreft is over Abbado al in de met een kort Coda aangevulde rubriek 'Uitvoerende kunstenaars' onder A al gezegd. Hier puntsgewijs nog wat korte opmerkingen:
- Zowel tijdens mijn ontmoetingen (en de interviews) met de dirigent uit de periode 1986 tot 1995 als uit de ervaringen tijdens concerten in Wenen, Berlijn en Amsterdam staat de dirigent me voor ogen als een aimabel, toegankelijk iemand die ik tijdens repetities nooit driftig heb horen uitvallen. Hij was altijd goed voorbereid en had geen partituur meer nodig (absoluut visueel geheugen?) bij zijn aanwijzingen en eventuele correcties. De orkesten waren kennelijk zo op hem gesteld, dat de leden ook goed voorbereid en gemotiveerd op de repetities verschenen.
- Wie daar iets van wil ervaren, moet eens kijken en luisteren naar de dvd The silence follows the music (ArtHaus 101.049).
- Van nature was Abbado niet erg spraakzaam, maar als tijdens het gesprek zijn aandacht was gewekt, toonde hij zich een geanimeerde gesprekspartner.
- Het begrip carrière betekende weinig of niets voor hem. Zelf doorliep hij rustig allerlei stadia na zijn studie in Londen, Chicago en thuis in Milaan voordat hij zijn ster vol liet branden in Wenen en Berlijn.
- Van jongs af aan zette hij zich in om goede muziek ook onder groepen niet traditionele luisteraars, te beginnen met fabrieksarbeiders, te brengen. Later richtte hij zich vooral op jongeren.
- Dat zijn opnamen doorgaans (wanneer de opnamemensen daarbij hielpen) zo helder en duidelijk klinken, is in hoge mate te danken aan het feit dat er vooraf (en soms zelfs tijdens de repetities met een duimgebaar omhoog of omlaag) grondig werd gestemd; de Latijnse inslag zal hierbij ook wel een rol hebben gespeeld.
- Het niveau van Abbado's uitvoeringen was altijd hoog tot zeer hoog. Enige teleurstelling was er alleen over opnamen met Tchaikovsky symfonieën voor Sony.
- Opvallend was de democratische, soms amicale wijze waarmee hij met orkestmusici omging en zijn trouw aan de besten onder hen. Denk aan Jacques Zoon, de Nederlandse fluitist die achtereenvolgens opdook in het Europees Jeugdorkest, het Luzern Festival orkest en het Orchestra Mozart.
- Abbado was in die zin een ware Europeaan dat hij zich steeds heeft ingezet voor talentvolle musici uit Europa die in de mee door hem opgerichte en vaak geleide jeugdorkesten kwamen spelen: eerst het EEG Jeugdorkest, daarna het Europees kamerorkest en het Mahler Jeugdorkest, zijn bemoeienis met El Sistema in Venezuela. Fijn ook dat de besten daaruit werden uitgenodigd naast oude rotten uit het Berlijns filharmonisch en het Hagen kwartet om in het door hem weer tot leven gewekte Luzern Festival orkest te spelen.
- Goed was dat hij in zijn Weense tijd in die conservatieve stad het initiatief nam tot de concertserie Wien Modern waarin eigentijdse muziek door het Weens filharmonisch werd gespeeld.
- Van zijn fexibiliteit en interesse getuigt ook de oprichting door hem in 2004 van het Orchestra Mozart, waarmee hij 'historisch verantwoord'Bach, Pergolesi en Mozart uitvoerde en 'live' opnam.
- Bij alle treurnis over zijn dood blijft één troost: Abbado laat een schatkamer met fijne cd's en dvd's na; het lijkt aan te nemen dat er nog meer zullen verschijnen als de archieven her en der open gaan. Ook zal met name DG, het 'gele label' dat de meeste opnamen met hem maakte, met mogelijk daarbij opgeteld de vroegere Decca opnamen een paar dikke verzamelalbums in petto hebben.