ELISSO WIRSSALADZE: ACHTER HET IVOREN GORDIJN
Of ze ooit in Nederland optrad? Vaag kan ik me herinneren dat ik haar mogelijk een keer met veel bewondering heb gehoord tijdens een van Gidon Kremers Lockenhaus festivals, begin jaren tachtig vorige eeuw, maar die herinnering is vervaagd. Een legende met de status van een ook zeldzaam optredende, maar voortdurend zijns ondanks veel in de publiciteit staande Arturo Benedetto Michelangeli is ze niet. Ze deelt wel met menig andere pianist het lot van een ondergewaardeerde bekendheid en allure. Feitelijk is ze meer een geheimtip voor insiders uit de pianowereld.
Waar het aan ligt? Aan het eigen karakter, aan bescheidenheid? Aan de wens niet opgejaagd te worden in het rondreizend circus van de muzikale jet-set? Speelt gebrek aan netwerkjes, connecties, een ambitieuze impresario, desinteresse van de muziekindustrie een rol? Mogelijk weigert ze ook studio-opnamen te maken. Vragen, vragen en nog eens vragen.
Zoals haar naam duidelijk suggereert werd Elisso Wirssaladze in Georgië, om precies te zijn in Tiflis geboren. Haar eerste pianolessen kreeg ze van haar grootmoeder, de daar destijds beroemde pedagoog Anastasia Wirssaladze die goede connecties had met de Moskouse pianopedagogen. In de jaren van de Tweede Wereldoorlog woonde de pedagoog Konstantin Igoemnov bij de familie Wirssaladze. Na het conservatorium in haar geboorteplaats te hebben bezocht, ging ze als negentienjarige naar Moskou waar ze meteen – slechts half voorbereid – een derde prijs won bij het beroemde Tschaikovsky concours. Ze speelde elke donderdag tijdens de pianosessies die Alexander Goldenweiser thuis organiseerde en assisteerde Lev Oborin op het conservatorium. Een paar jaar later volgde een eerste prijs bij het Schumann concours in Zwickau en roemde Sviatoslav Richter haar als ‘een van de beste Schumannvertolkers van nu’.
Haar verdere grondige scholing in Moskou bij Heinrich Neuhaus en Yakov Zak bij wie ze afstudeerde, vormden met vooral aandacht voor een grondige, intellectuele analyse van de te spelen werken en een tot in de puntjes verzorgde techniek een stevige basis voor een in technisch zowel als muzikaal geweldige loopbaan als soliste. Haar eigen goed ontwikkelde stijlgevoel en dichterlijkheid zorgen voor de rest. Wirssaladze was (en is nog) als lerares verbonden aan het Moskouse Tschaikovsky conservatorium en de Münchense Musikhochschule.
Zoals gezegd: de groten en kleineren uit de muziekindustrie hebben nooit officiële opnamen van haar gemaakt. Maar gelukkig heeft het kleine Duitse label Live Classic van Michel-Beyerle de hand weten te leggen op een behoorlijk groot aantal ‘live’ opnamen van recitals. De betreffende locaties zijn heel divers en reiken van de Shirakawa zaal in het Japanse Nagoya, het Verdi conservatorium in Milaan, het Paganini auditorium in Parma, een zaaltje in Ingolstadt, de beroemde Grange de Meslay in Tours, de Meistersinger Halle in Neurenberg, hotel Kaiserin Elisabeth in Feldafing tot het Poesjkin museum en het Tschaikovsky conservatorium in Moskou. Opvallend dat de beroemde zalen waar pianisten zich bij voorkeur presenteren – Carnegie Hall, Musikverein, Wigmore Hall, Concertgebouw – geheel in dit lijstje ontbreken.
Die qua tijd en plaats totaal verschillende locaties met hun onderlinge akoestische verschillen en hun beperkende opnamemogelijkheden hebben natuurlijk enige beperkingen. Natuurlijk verschillen het galmaandeel, de verhouding direct/indirect geluid, de presence en de plaatsing van het instrument enigszins. Maar het knappe is dat tenslotte steeds sprake is van een uniforme gemene deler en eigenlijk alle opnamen erg fraai en duidelijk klinken. Het oudere materiaal uit 1973 heeft een ADD achtergrond, maar so what? De rest dateert uit de periode 1980 tot 2002 en vertoont zeker ook in artistiek opzicht een heel consistent karakter.
Elisso Wirssaladze een geheimtip? Wis en waarachtig, maak dus kennis met haar!