GALINA VISHNEVSKAYA (1926-2012): SOPRAAN DIE NIET ALLEEN IN RUSSISCH REPERTOIRE SCHITTERDE

 

In 2007 is in deze rubriek al een portret van de Russische zangeres opgenomen. Nu is haar overlijden op 86-jarige leeftijd11 december 2012 de droeve aanleiding voor dit in memoriam.

De sopraan Galina Pavlovna Vishnevskaya werd 25 oktober 1926 in Leningrad geboren en kan met een half zigeunerin – half Poolse moeder nauwelijks als volbloed Russische gelden. Na haar conservatoriumstudie begon ze haar loopbaan op het operettetoneel, maar haar capaciteiten waren van dien aard dat ze in 1953 (Stalins sterfjaar) aan het Moskouse Bolshoi theater werd geëngageerd. In 1955 trouwde ze met de cellist Mstislav Rostropovitch die haar later als zodanig, maar meer nog als pianist en dirigent veelvuldig, en gelukkig ook in een aantal opnamen, begeleidde.

Wel en vooral wee van de laatste veertig jaar Sovjetstaat maakte ze aan den lijve mee. In het begin had president Boelganin, die haar soms voor nachtelijke optredens in het Kremlin uitnodigde, een oogje op haar en leek ze zich braaf aan het regiem te confirmeren. Dat stelde haar ook in staat om in het buitenland, in dit geval in New York, Londen en Milaan.

In eigen land had ze natuurlijk vooral een band met Shostakovitch die in 1960 Satiren aan haar opdroeg. Verder was ze uiteraard de uitverkorene voor de sopraanpartij in zijn Symfonie nr. 14 uit 1969.

Een wending kwam nadat ze met haar man een dissidente cel had gevormd, de vervolgde Solsjenitsin daadwerkelijke steun verleende en sympathie betoonde voor vredesactivist Sacharov. Gelukkig kon ze in 1974 naar Parijs uitwijken, later ook naar de V.S. met als gevolg dat haar en haar man in 1978 het Russische staatsburgerschap werd ontnomen. Pas tijdens het bewind van Gorbatshov mochten ze in 1990 terugkeren.

Ook in artistiek opzicht toonde Vishnevskaya temperament met haar rijke, uitgesproken dramatische zang die gelukkig was gevrijwaard van overdreven, typisch Slavisch vibrato. De stralende hoogte van haar stem werd geroemd, later kwamen daar wat braampjes aan. Het ging haar ook minder om puur vocale perfectie, dan om een juiste expressie.

In 1975 trad de zangeres op tijdens het Holland Festival op met Tamás Vásáry; een kwartiertje van het aan liederen van Tchaikovsky, Moesorgsky en Stravinsky gewijde recital is in het cd album Fifty years Holland Festival opgenomen. Pas in 2001 kwam ze in het kielzog van Rostropovitch opnieuw mee naar Amsterdam voor het drieweekse festival Slava!; ze gaf toen een pittige masterclass.

In haar laatste jaren was Vishnevskaya nog actief als leidster van het Moskouse Opera Centrum. 

 

Selectieve discografie

 

Britten: War Requiem. Met Peter Pears, Dietrich Fischer-Dieskau, Simon Preston (o), het Bachkoor, Melos Ensemble en Londens symfonie orkest o.l.v. Benjamin Britten. Decca 414.383-2 (2 cd’s).

 

Britten: The poet’s echo op. 76 (Ekho poeta). Met Mstislav Rostropovitch (vc). Decca 433.200-2 (2 cd’s).

 

Glinka: 8 Liederen; Dargomyzhki: 9 Liederen; Moesorgsky: 6 Liederen; Borodin: 5 Liederen; Tchaikovsky: 14 Liederen. Met Mstislav Rostropovitch (p). Erato 2564-69045-7, 2292-45643-2 (2 cd’s).

Shostakovitch: Symfonie nr. 14 op. 135; Liederen op gedichten van A. Blok op. 127/1-7. Met Mark Reshetin (bs) en het Moskou’s kamerorkest o.l.v. Mstislav Rostropovitch c.q. David Oistrakh (v), Mstislav Rostropovich (vc) en Moisel Vainberg (p). Russian Revelation RV 10101. 

 

Shostakovitch: Symfonie nr. 14 op.135. Met Mark Rehzden (bs) en het Engels kamerorkest o.l.v. Benjamin Britten. BBC BBCB 8013-2.

Landowski: Un enfant appelle; La prison. Met Frans Nationaal orkest o.l.v. Mstislav Rostropovitch (vc). Warner 2564-69591-2. 

 

Mahler: Symfonie nr. 2 in c ‘Auferstehung’. Met Hilde Rössl-Majdan en het Weens filharmonisch orkest o.l.v. Otto Klemperer. Music & Arts CD 881.

 

Moesorgsky: Liederen en dansen van de dood nr. 1-4; Shostakovitch: Liederen op gedichten van Akhmatova op. 127/1-7; Romances ‘Satires’ op.109/1-5; Prokofiev: Akhmatova liederen op. 27/1-5.    Met het Gorki filharmonisch orkest o.l.v. Mstislav Rostropovitch, c.q. met Moisei Vainberg (p), David Oistrakh (v) en Mstislav Rostropovitch (vc en p). Melodya 74321-53237-2.

 

Moesorgsky: Zonloos; Waar ben je, kleine ster?; Gopak; Wiegelied; Liefste Savishna; De wees; Eremushka’s wiegelied; Liederen en dansen van de dood; Rimsky-Korsakov: Berceuse uit Sadko; Gedeelten uit De bruid van de Tsaar; Lei’s lied uit Sneeuwmeisje op. 12; Mijn dromen in de stille nacht op. 40/3; De roos en de nachtegaal op. 2/2; Het westen sterft in de verte op. 39/2; De snelle wolkenstoet op. 42/3; De leeuwerik zingt luider op. 43/1; Niet de wind die van de hoogte waait; Het octaaf op. 45/3; De nimf op. 56/1; Was ik niet enkel een grassprietje? op. 47/7; Geloof niet, mijn vriend op. 6/1; Tchaikovsky: Het verschrikkelijke moment op. 28/6; Slaap, mijn arme vriend op. 47/4; Op deze maanverlichte nacht op. 73/3; Wiegenlied op. 16/1; Waarom? Op. 6/5; Onder het kabaal van het bal op. 38/3; Als ik had geweten op. 47/1; Het was in de vroege lente op. 38/2; Weer, als eerder, alleen op. 73/6; Prokofiev: Russische Volksliederen op. 104; Shostakovitch: Liederen op gedichten van A. Blok op. 127/1-7; Romances op. 109/1-5 ‘Satires’. Met Mtsislav Rostropovitch (p) c.q. het Londens filharmonisch orkest c.q. Ulf Hoelscher (v), Mstislav Rostropovitch (vc) en Vasso Devtzki (p). EMI 365.008-2 (3 cd’s).

 

Moesorgsky: Boris Godoenov. Met Ruggero Raimondi, Nicolai Gedda, Paul Plishka, Vyacheslav Polozov, Kenneth Riegel, koren en het Nationaal orkest Washington o.l.v. Mstislav Rostropovitch. Erato 2292-45418-2 (3 cd’s).

 

Prokofiev: Oorlog en vrede op. 91. Met Lajos Miller, Wieslaw Ochman, Nicolai Gedda, Nicola Ghiuselev en koor en orkest van de Franse omroep o.l.v. Mstislav Rostropovitch. Erato ECD 75480 (4 cd’s).

 

Puccini: Tosca. Met Franco Bonisolli, Matteo Manuguerra, het Ensemble van de Franse omroep o.l.v. Mstsislav Rostropovitch. DG 477.559-9 (2 cd’s).

 

Puccini: Turandot. Met Franco Corelli, Birgit Nilsson, Nicola Zaccaria, Angelo Mercuriali, Renato Capecchi  en het Ensemble van La Scala, Milaan o.l.v. Gianandrea Gavazzeni. Nuova Era 013.6318/9 (2 cd’s).

 

Rimsky-Korsakov: De tsarenbruid. Met Vladimir Atlantov, Irina Archipova, Yevgeny Nesterenko en het Ensemble van het Bolshoi theater o.l.v. Fuat Mansurov. Melodiya MEL 10.01876 (2 cd’s).

 

Shostakovitch: Symfonie nr. 14 op. 135. Met Mark Reshetin (bs) en het Moskou’s kamerorkest o.l.v. Rudolf Barshai. Russian Revelation RDCD 11192.

 

Shostakovitch: Lady Macbeth van Mtsensk op. 29. Met Nicolai Gedda, Dimiter Petkov, Werner Krenn, Robert Tear, het Ambrosian operakoor en het Londens filharmonisch orkest o.l.v. Mstislav Rostropovitch. EMI 749.955-2, 567.778-2, 371.234-2 (2 cd’s).

 

Tchaikovsky: Geloof mij niet, vriend op. 6/1; Onder het kabaal van het bal op. 38/3; Moesorgsky: Waar ben je kleine ster?; Stravinsky: Chanson de Paracha uit Mavra. Globe GLO 6900 (6 cd’s, 50 Jaar Holland Festival).

 

Tchaikovsky: Eugen Onegin. Met Valentina Petrova, Larissa Avdeeva, Eugene Belov, Sergei Lemeshev en het Ensemble van het Bolshoi theater o.l.v. Boris Khaikin. Melodiya MEL CD 1001945, Opera d’oro OPD 7066, Legato LCD 1632.

 

Tchaikovsky: Eugen Onegin. Met Yuri Mazoukov, Vladimir Atlantov, Tamara Sinjavskaja, Tatiana Toegarinova, Alexander Ognitvsev en het Ensemble van het Moskou’s Theater o.l.v. Mstsislav Rostropovitch. Chant du monde LDC 278485/6 (2 cd’s). 

 

Tchaikovsky: Iolanta. Met Nicolai Gedda, Walter Grönroos, Dimiter Petkov, Tom Krause, de Groupe vocal de France en het Orchestre de Paris o.l.v. Mstislav Rostropovitch. Erato ECD 88147, 2292-45973-2 (2 cd’s). 

 

Tchaikovsky: Schoppenvrouw op. 66. Met Peter Gougaloff, Dan Iordachescu, Bernd Weikl, het Tchaikovskykoor en het Ensemble van de Franse omroep o.l.v. Mstislav Rostropovitch. DG 463.679-2 (3 cd’s).

 

Verdi: Requiem. Met Nina Isakova, Vladimir Ivanovski, Ivan Petrov en het USSR Staats akademiekoor en Moskou’s Staats filharmonisch orkest o.l.v. Igor Markevitch. ICA Classics ICAC 5068 (2 cd’s). 

 

Video

 

Moesorgsky: Liederen en dansen van de dood. Met Mstislav Rostropovitch (p). EMI 490.120-9 (dvd)

 

Shostakovitch: Katerina Izmaylova op. 114. Met Artem Imotemtsov, Nikolai Boyarski, Alexander Sokolv e.a en het Ensemble van het Shebchenko theater o.l.v. Konstantin Simeonov. Decca 074-3137 (dvd).