JUDITH STEENBRINK: GRONDLEGSTER VAN HOLLAND BAROQUE 

Kom je uit een muzikaal nest?

Samen met mijn zus ben ik opgegroeid in een huis waar muziek altijd aanwezig was. Ik herinner de mooie cello-toon van mijn oudere broer Lukas en kan de melodieën die hij speelde zo weer voor me uit zingen. Een andere broer speelde gitaar en onze andere zus speelde harp. Als dirigent nam onze vader ons mee naar het klooster waar hij nog steeds dirigeert. Muziek uit de renaissance is zijn grootste liefde. 

Wanneer ben je begonnen viool te spelen. Gebeurde dat op eigen wens of werd door je ouders druk op je uitgeoefend?

Mijn ouders hebben nooit gezegd dat wij moesten studeren. Ze glimlachten wel als we het wél deden. En legden ons geen strobreed in de weg. 

Wat lokte je zo aan in dat instrument? De klank? De vele mogelijkheden? De status? Wat anders?

De keuze voor een instrument. Wat weet je als kind? Misschien heel veel. Waarom maak je een keuze? Ik weet niet hoe ik dit geheim wat zo lang geleden heeft plaats gevonden kan ontrafelen. Is het de aantrekkingskracht van schoonheid?

Ooit getwijfeld of je niet ook een ander instrument had zullen kiezen?

De keuze voor één instrument komt voort uit hoe Conservatoria nu functioneren. In de 18e eeuw zelf was het heel gebruikelijk dat je meerdere instrumenten bespeelde. Zo is het bij mij ook gegaan. Componeren volgens de regels van het contrapunt, het bespelen van een basso continuo instrument, het is ongelofelijk belangrijk om de muziek die we als violist spelen te kunnen begrijpen. Uiteindelijk moest ik kiezen. Maar dirigeren, componeren en zingen hebben altijd een belangrijke plek ingenomen. En zodra het conservatorium voorbij was heb ik me ook meteen gestort op muziek als een ruime kunstvorm. 

Was je zus Tineke, die ook klavecimbel ging studeren, een belangrijke stimulans?

Wat mijn zus voor mij betekent? Waar zal ik beginnen? Een paar zinnen doet onrecht aan hoe compleet, complex én altijd inspirerend onze samenwerking en samenzijn is.

Heb je ook gewoon je middelbare schoolopleiding afgemaakt?

Natuurlijk.

Je ging in 1995 naar het Utrechts conservatorium om bij Alda Stuurop voor je bachelor te studeren en in 2000 bij Lucy van Dael aan het Amsterdams conservatorium. Was dat beslissend om voor de barokviool te kiezen?

Op mijn zeventiende speelde ik al barokviool. Die keuze was al eerder gemaakt. Viool heb ik geleerd bij barokviolisten als Alda Stuurop, Lucy van Dael, Enrico Gatti en John Holloway. Daarna hebben vele violisten en andere musici mij geïnspireerd en gevormd. Dat waren ook zangers, dirigenten, componisten en andere instrumentalisten. Muziek is zoveel meer dan viool.

Aan welke docenten bewaar je de beste herinneringen?

Dat is onmogelijk te vergelijken. Bij Alda Stuurop heb ik vijf jaar gestudeerd en zij was een zeer bijzondere dame. God hebbe haar ziel. Ik heb een prachtige foto van haar in mijn vioolkist. Ik kijk er elke dag naar.

Heb je aan concoursen meegedaan?

Muziek en wedstrijd vind ik een lastige combinatie.

Masterclasses gevolgd?

Bij Enrico Gatti en John Holloway en anderen

Je hebt in diverse ensembles gespeeld, o.a. in Ton Koopmans Amsterdam Baroque Ensemble en in het buitenland in het Barokorkest van de Europese Unie, Concerto Copenhagen, B’rock en Les talens lyriques. Was dat een belangrijke leerschool?

Goede vraag! Wat is een belangrijke leerschool? Het repertoire zelf? Het gregoriaanse gezang en de Renaissance meesters in het klooster waar mijn vader dirigeerde? De cassettebandjes die we op onze kamer stuk draaiden? De eerste stappen in het professionele leven? Elke stap doet ertoe.’

Je was ook concertmeester van het Tallinn barokorkest. Wat waren je ervaringen daar?

‘O dat was incidenteel op uitnodiging. De natuur is er prachtig. We bleven een hele nacht rondom het vuur staan, het werd nauwelijks donker die midzomernacht. Om het vliegtuig terug te halen moesten we in de vroegste ochtend door de bossen terugrijden. Er kwam een gigantische eland voor de auto. We schrokken ons wild. Ik zal het niet snel vergeten.”

 

Echt als een soliste heb je je nooit opgeworpen. Is daar een reden voor?

“In Holland Baroque heb ik samen met mijn tweelingzus Tineke mijn thuis gevonden. We hebben de laatste 12 jaar het ensemble gevormd en onze eigen barokke taal ontwikkeld. We hebben een orkest opgebouwd. Keer op keer hebben we seizoenen vol programma’s ontwikkeld en naar het podia gebracht. Omdat we veel solisten uitnodigden was de solistische plek meestal voor onze muzikale gasten. Hoe geweldig is het om met Giovanni Sollima, Leszek Mozdzer, Reinbert de Leeuw, Wu Wei en complete koren van wereldniveau het podium te kunnen delen! Wie weet wat de toekomst gaat brengen, maar ik het geen seconde spijt van de afgelopen jaren.”

Na je eerste eigen ensemble Séverin in 1998, ook met je zus, kwam het tot de start van Holland Baroque in 2006? Namen je zus en jij daarvoor het initiatief en zochten jullie gegadigden uit jullie studiegenoten?

Met een groep generatiegenoten wilden we een nieuw ensemble oprichten waar we een huis konden inrichten voor onze barok. En dat hebben we gedaan,

Was het makkelijk om voldoende goed gekwalificeerde en gemotiveerde mensen bij elkaar te krijgen?

Makkelijk? Het vinden van excellente spelers is niet lastig. Het opbouwen van een orkest is een enorme klus. Ik wil de komende generatie niet ontmoedigen. Sterker nog ik kan het iedereen aanraden. Wel hoop ik dat het klimaat voor cultuur zal verbeteren. 

De kern van het internationaal samengestelde ensemble bestaat blijkens de website uit 4 violen, 5 altviolen, 1 cello, 2 hobo’s, 1 fagot, 1 violone, 1 contrabas en theorbe/gitaar. Geen fluiten?

Fluiten spelen mee wanneer het repertoire daarom vraagt.

Wat is gewoonlijk de omvang van de groep?

15 musici

Hoe leg je contact met de meestal onbekende componisten en solisten?

We bellen ze op. Of we zoeken in manuscripten en boeken als het onbekende barokcomponisten zijn.

Afgezien van de celli spelen jullie staande. Wat is het voordeel daarvan? 

We spelen soms staande maar lang niet altijd. Het ligt eraan. Aan de zaal. Aan de zichtlijnen in het ensemble die soms beter zijn wanneer we staan. Aan de akoestiek.

Hoeveel optredens per jaar hebben jullie gemiddeld?

60-65.

Ooit iets bijzonders of geks meegemaakt?

Uhhh? Natuurlijk. Uhh Ik weet even niet hoe ik deze vraag kan beantwoorden.

Tot nu toe maakten jullie veertien cd’s. Dat begon bij andere label, maar nu verschijnt vrijwel alles bij Channel Classics. Hoe kwam die relatie tot stand?

We hebben fantastische cd’s bij Channel Classics opgenomen. Nu is Pentatone ons label.

Jullie hebben een motto: ‘we zijn eigenzinnig en durven op onze instrumenten te zingen, dansen, huilen en lachen’. Hoe blijkt dat in de praktijk?

Vraag het ons publiek! Ik zou het gênant vinden deze vraag zelf te beantwoorden.

Jullie hebben ook belangstelling voor het theater. Hoe vertaalt zich dat?

 

Bijvoorbeeld door de voorstelling ‘pindakaasprins’ die we met Orkater hebben gemaakt.

Jullie hebben ook een pedagogische taak. Via een Samama Fellowship kunnen jullie jonge musici tijdens projecten trainen. Levert dat goede resultaten op?

Inmiddels zijn de helft van onze vaste spelers via de Samama Fellowship binnengekomen. Dus het is zeer de moeite waard om de tijd te nemen om musici te leren kennen en hen de kans te geven om in onze ensemblecultuur te groeien. 

Zijn er al plannen voor een nieuwe cd?

Beslist en zeker!

Discografie

Bach: Matthäus Passion o.l.v. Jos Leusink. Amsterdam Classics AC 1950-2 (3 cd’s).

Muffat: Auserlesene mit Ernst und Kunst gemengte Instrumentalmusik. Channel Classics CCS SA 27408.

Telemann: Barbaric beauty. Channel Classics CCS SA 31911.

Vivaldi, La cetra, 12 Vioolconcerten. Channel Classics CCS SA 33412 (2 cd’s).

Sound & Clouds. Werken van Vivaldi en Hokosawa. Channel Classics CCS SA 37615. 

 

Silk Baroque. Werken van Telemann/Steenbrink, Rameau, Steenbrink, Anoniem, Vivaldi, Rameau/Steenbrink, Rebel, Telemann, Leclair, Bach. Pentatone PTC 5186-800.