WOLFGANG SAWALLISCH (1923-2013): GROOT DIRIGENT ZONDER CHARISMA

 

De Duitse dirigent en pianist Wolfgang Sawallisch is vrijdag 22 februari op 89-jarige leeftijd overleden in zijn woning in Grassau in Oberbayern waar hij de laatste jaren teruggetrokken leefde. Zijn echtgenote was daar in 1998 overleden en zelf was hij de laatste jaren aan een rolstoel gekluisterd.

Wolfgang Sawallisch begon in 1960 als Generalmusikdurektor in Hamburg waar hij tien jaar bleef, was vervolgens twintig jaar lang van 1971 tot 1992 de vaste dirigent van de Beierse Staatsopera. Hij werkte als algemeen muziekdirecteur onder meer ook aan het Hessische Staatstheater in Wiesbaden en bij het Weens symfonie orkes. Daarna ging hij aan de slag bij de Wiener Symphoniker en het Philadelphia Orchestra in de VS waar hij van 1993 tot 2003 chef was. Maar hij dirigeerde ook regelmatig (en maakte opnamen) in Wenen, Londen, Amsterdam, Berlijn, Parijs,Tokio en Bayreuth. 

Walter Legge van EMI had al vroeg oog en oor voor het talent van Sawallisch en liet hem bijvoorbeeld in 1958 op Columbia CX 1647 en CX 1655 een prachtige opname maken van Richard Strauss’ Suite Le bourgeois gentilhomme en Wagners ouverture Tannhäuser, het voorspel eerste akte Meistersinger en uit Götterdämmerung ‘Siegfrieds Rheinfahrt’ en ‘Trauermarsch’. 

In 1960 volgde zijn eerste opname met het Concertgebouworkest: Beethovens symfonie nr. 6 op een stereo lp.

Bekend van de dirigent is dat hij nogal formeel was in zijn optredens, maar hij was wel een groot vakman, wist goed zonder conflicten met zangers en orkesten samen te werken om het even waar dat was. In de roddelbladen of sensatiepers dook hij nooit op. Kortom: hij was een Kapellmeister in de beste betekenis van het woord, geen podiumster, wel altijd goed voorbereid.

Sawallisch voelde zich evengoed thuis in de concertzaal als in de orkestbak van de opera, maar wat hem van zijn meeste collega’s onderscheidde, was dat hij een uitstekende pianobegeleider was. Zoals uit de discografie blijkt, had hij een zeer breed repertoire in zijn programma. 

Selectieve discografie

 

(waarin bijvoorbeeld de in Tokio gemaakte opnamen ontbreken)

 

Beethoven: Symfonie nr. 6. Concertgebouworkest. Philips AY 835067 (lp).

 

Beethoven: Symfonieën nr. 1, 2, 3 en 8. Concertgebouworkest. EMI 573.323-2 (2 cd’s).

 

Beethoven: Symfonieën nr. 4, 5, 6 en 7. Concertgebouworkest. EMI 573.326-2 (2 cd’s).

 

Beethoven: Symfonie nr. 9. Margaret Price, Marjana Lippovsek, Peter Seiffert, Jan-Hendrik Rottering, Düsseldorfs koor en Concertgebouworkest c.q. Beethoven: Pianoconcert nr. 5; Mozart: Pianoconcert nr. 20.Yuri Egorov met het Philharmonia orkest. EMI 573.329-2 (2 cd’s).

 

Beethoven: Pianoconcert nr. 5; Mozart: Pianoconcert nr. 20. Youri Egorov met het Philharmonia orkest. EMI 763.892-2.

 

Beethoven: Vioolconcert; Mendelssohn: Vioolconcert. Uto Ughi met het Londens symfonie orkest. RCA RD 70496, GD 86536.

 

Beethoven: Vioolsonates nr. 5 en 9. Met Uto Ughi. RCA RD 70430.

 

Brahms: Symfonieën nr.1-4; Akademische Festouverture; Tragische ouverture; Haydnvariaties; Schicksalslied. Ambrosian Singers met het Londens filharmonisch orkest. EMI 754.359-2, 754.059-2, 754.523-2, 754.060-2.

 

Brahms: Pianoconcert nr. 1; 2 Gesänge op. 91. Stephen Kovacevich (p), Ann Murray (ms), Nobuko Imai (va) met het Londens filharmonisch orkest. EMI 754.578-2.

 

Brahms: Pianoconcert nr. 2; Liederen op. 105. Stephen Kovacevich (p) en Ann Murray (ms) met het Londens filharmonisch orkest. EMI 555.218-2.

 

Brahms: Liebeslieder op. 52; Neue Liebeslieder op. 65; 3 Kwartetten op. 64. Met Edith Mathis, Brigitte Fassbänder. Peter Schreier en Dietrich Fischer-Dieskau. DG 423.133-2.

 

Brahms: Ein Deutsches Requiem. Margaret Price, Thomas Allen  met Koor en symfonie orkest van de Beierse omroep. Orfeo C 039101 A.

 

Bruckner: Symfonie nr. 1 in c (Originalfassung). Met het Beiers Staatsorkest. Orfeo CD 145851.

 

Bruckner: Symfonie nr. 4. Philadelphia orkest. EMI 555.119-2.

 

Bruckner: Symfonie nr.  5. Beiers Staatsorkest. Orfeo C 241911 A.

 

Bruckner: Symfonie nr. 9. Beiers Staatsorkest. Orfeo C 160851 A.

 

Dvorak: Symfonieën nr. 7 en 8. Philadelphia orkest. EMI 749.948-2.

 

Dvorak: Symfonie nr. 9; Scherzo capriccioso. Philadelphia orkest. EMI 749.114-2.

 

Dvorak: Requiem. Gabriela Benacková-Cápová, Brigitte Fassbänder, Thomas Moser, Jan-Hendrik Rootering met het Tsjrechisch filharmonisch orkest en –koor. Supraphon SU 10.4241-2 (2 cd’s).

 

Dvorak: Stabat mater. Gabriela Benacková-Cápová, Ortrun Wenkel, Peter Dvorsky, Jan-Hendrik Rootering met het Tsjechisch filharmonisch orkest en koor. Supraphon SU 10.3561-2.

 

Hindemith: Symfonische metamorphosen op thema’s van Weber; Mathis der Maler; Nobilissima visione. Philadelphia orkest. EMI 555.230-2.

 

Mendelssohn: Symfonie nr. 2. Krisztina Láki, Mitsuko Shirai, Peter Seifert met het Düsseldorfs koor en Berlijns filharmonisch orkest. EMI 749.764-2.

 

Mendelssohn: Elias. Theo Adam, Elly Ameling, Peter Schreier, Burmeister, koor van de Leipzigse omroep en Gewandhausorkest. Philips 40.106-2 (2 cd’s)

 

Mozart: Vioolconcert nr. 3; Brahms: Vioolconcert. Frank Peter Zimmermann met het Berlijns filharmonisch orkest. EMI 555.426-2.

 

Orff: Carmina burana. Agnes Giebel, Paul Kuën, Marcel Cordes, het koor en orkest van de WDR Keulen. EMI 764.237-2.

 

Orff: Die Kluge. Elisabeth Schwarzkopf, Rudolf Christ, Paul Küén, Marcel Cordes, Benno Kusche, Hermann Prey, Gottlob Frick, Gustav Neidlinger met het Philharmonia orkest. EMI 763.712-2 (2 cd’s).

 

Paganini: Vioolconcert nr. 1; Saint-Saëns: Havanaise; Introduction et Rondo capriccioso. Sarah Chang met het Philadelphia orkest. EMI 555.026-2.

 

Rimsky-Korsakov: Blaaskwintet; Rubinstein: Blaaskwintet. Met Klemeyer, Schöneberger, Klamand en Peters. Calig CD 50.898

 

Schubert: Symfonieën nr. 1, 2, 3, 4; Ouvertures in Italiaanse stijl nr.1 en 2. Staatskapel Dresden. Philips 446.536-2 (2 cd’s).

 

Schubert: Missen nr. 1-6; Stabat mater. Lucia Popp, Helen Donath, Maria Venuti, Brigitte Fassbänder, Adolf Dallapozza, Peter Schreier, Francisco Araiza, Josef Protschka, Dietrich Fischer-Dieskau met koor en orkest van de Beierse omroep. EMI 764.778-2 (4 cd’s). 

 

Schubert: Winterreise. Hermann Prey. Philips 422.242-2.

 

Schubert: Liederen. Dietrich Fischer-Diekau. EMI 764.827-2 (2 cd’s).

 

Schumann: Symfonieën nr. 1-4; Ouverture, scherzo en finale. Staatskapel Dresden. EMI 764.815-2, 567.768-2 (2 cd’s).

 

Schumann: Liederkreis op. 24 en op. 39; Mendelssohn: Liederen; Pfitzner: Liederen; Walter: Liederen; Schwarz-Schilling: Liederen; Wolf: Liederen. Dietrich Fischer-Dieskau. Orfeo C 185891 A. 

 

R. Strauss: Also sprach Zarathustra; Don Juan; Burleske. Emanuel Ax (p) met het Philadelphia orkest. EMI 556.364-2.

 

R. Strauss: Ein Heldenleben; Hoboconcert. Richard Woodhams (h) met het Philadelphia orkest. EMI 556.149-2.

 

R. Strauss: Symphonia domestica; Till Eulenspiegels lustige Streiche; Festliches Präludium. Philadelphia orkest. EMI 555.185-2.

 

R. Strauss: Suite Le bourgeois gentilhomme; Wagner: Ouverture Tannhäuser; Voorspel eerste akte Die Meistersinger von Nürnberg; Götterdämmerung: ‘Siegfrieds Rheinfahrt’; ‘Siegfrieds Trauermarsch’. Philharmonia orkest. Testament SBT 1112.

 

R. Strauss: Arabella. Julia Varady, Helen Donath, Dietrich Fischer-Dieskau, Walter Berry, Helga Schmidt, Elfriede Höbarth, Adolf Dallpapozza, Doris Soffel e.a. met het Ensemble van de Beierse Staatsoperra. Orfeo C 169882 H (2 cd’s).

 

R. Strauss: CaprIccio. Elisabeth Schwarzkopf, Eberhard Wächter, Nicolai Gedda, Dietrich Fischer-Dieskau, Hans Hotter, Christa Ludwig, Anna Moffo e.a. met het Philharmonia orkest. EMI 567.394-2 (2 cd’s).

 

R. Strauss: Elektra. Eva Marton, Cheryl Studer, Marjana Lipovsek, Bernd Weikl, Hermann Winter, Kurt Moll met koor en orkest van de Beierse omroep. EMI 754.067-2 (2 cd’s).

 

R. Strauss: Die Frau ohne Schatten. Astrid Varnay, Birgit Nilsson, James King, Dietrich Fischer-Dieskau, Karl Christian Kohn met het orkest van de Beierse Staatsopera. Melodram GM 3.0033 (3 cd’s).

 

R. Strauss: Friedenstag. Bernd Weikl, Sabine Hass, Jaakko Ryhänen, Jan Vacik met het Ensemble van de Beierse Staatsopera. EMI 556.850-2. 

 

R. Strauss: Intermezzo. Lucia Popp, Philipp Brammer, Dietrich Fischer-Dieskau, Gabriele Fuchs, Adolf Dallapozza, Klaus Hirte met het symfonie orkest van de Beierse omroep. EMI 749.337-2 (2 cd’s).

 

R. Strauss: Die schweigsame Frau. Kurt Böhme, Martha Mödl, Barry McDaniel, Donald Grobe, Reri Grist, Lotte Schädle e.a. met het Ensemble van de Beierse Staatsopera. Orfeo C 5169921.

 

Verdi: Macbeth. Dietrich Fischer-Dieskau, Grace Bumbry, Peter Lagger, Ermanno Lorenzi met het Ensemble van de Weense Staatsopera. Orfeo C 8431121 (2 cd’s).

 

Wagner: Wesendonck liederen met Marjana Lipovsek.

 

Wagner: Die Feen. Kurt Moll, Linda Esther Gray, Kari Lövaas, Krisztina Láki, John Alexander, June Anderson met koor en orkest van de Beierse omroep. Orfeo C 062833 F (3 cd’s).

 

Wagner: Der fliegende Holländer. Franz Crass, Karl Ridderbusch, Leonie Rysanek, Claude Heater met het Ensemble van La Scala, Milaan. Sound HR 4281/2 (2 cd’s).

 

Wagner: Lohengrin. Franz Crass, Anja Silja, Josef Greindl met het Ensemble van het Bayreuth festival. Decca 478.027-9 (33 cd’s).

 

Wagner: Die Meistersinger von Nürnberg. Bernd Weikl, Ben Heppner, Cheryl Studer, Kurt Moll, Siegried Lorenz, Hans Wilbrink, René Pape e.a. met het Ensemble van de Beierse Staatsopera. EMI 555.142-2 (4 cd’s).

 

Wagner: Der Ring des Nibelungen. Hildegard Behrens, Julia Varady, Robert Schunk, Kurt Moll,Robert Hale, Marjana Lipovsek, Robert Tear, Ekkehard Wlaschiha, Helmut Pampuch e.a. met het Beiers Staatsorkest. EMI 572.731-2 (14 cd’s).

 

Weber: Symfonieën nr. 1 in C en 2 in C. Symfonie orkest van de Beierse omroep. Orfeo CD 091841.

 

Stokowski transcripties van werken van Bach, Beethoven, Boccherini, Chopin, Debussy, Franck, Rachmaninov en Tchaikovsky. Met Marjana Lipovsek en het Philadelphia orkest. EMI 555.592-2.

 

Video

 

Henze: Der Prinz von Homburg. William Cochran, Helga Dernesch, MariAnne Häggander, François Le Roux, Claes-Hakan Ahnsjö e.a. met het Beiers Staatsorkest. ArtHaus 100.164 (dvd).

 

R. Strauss: Die Frau ohne Schatten. Peter Seiffert, Luana DeVol, Marjana Lipovsek, Jan-Hendrik Rootering met het Ensemble van de Beierse Staatsopera. ArtHaus 107.245 (dvd).

 

Wagner: Der fliegende Holländer. Bengt Rudgren, Catarina Ligendza, Hermann Winkler, Donald McIntyre met het Ensemble van de Beierse Staatsopera. DG 073-443-3 (dvd).