Jeths: Hôtel de Pékin. Monique Krüs (s, Cixi), Angela Kerrison (s., prinses Sumaire), Mark Stone (b, Guangiu), Dennis Wilgenhof (bs., Qin Shi Huangdi) e.a. met het Groot Omroepkoor en de Radio filharmonie Hilversum o.l.v. Michael Schønwandt. Etcetera KTC 1456 (2 cd’s, 1u. 50’52”). 2012

In 2008 kraag Willem Jeths, van huis uit zeker niet een componist voor het muziektheater, de opdracht van de Nationale Reisopera om voor de opening van het Muziekkwartier in Enschede een opera te schrijven.

Het onderwerp dat hij daarvoor koos betreft een reeks taferelen van achttien korte tot zeer korte (deel XIII duurt slechts een halve minuut) taferelen waarin de laatste Chinese keizerin Cixi (1835-1908) op haar leven terugkijkt. De ondertitel van Hôtel de Pékin luidt Dreams for a dragon.

Zowel de tekst van Friso Haverkamp als de muziek van Jeths zijn gelaagd en complex en we horen ook herhaaldelijk op postmoderne manier ingevlochten kleine citaten uit opera’s van Wagner, R. Strauss, Stravinsky en Adams als een onderhoudende collage met dus verwijzingen naar een stukje negentiende en twintigste eeuwse operageschiedenis en wat geestige doorkijkjes naar het wereldje van de musical.

Tegen het einde van haar regering voerde deze Cixi een waar schrikbewind. Het was de tijd van de Boksersopstand toen China in verzet kwam tegen westerse uitbuiting en ongeveer de helft van het land ten prooi viel aan door Britse opportunisten verhandelde opium. Dat is te horen van Monique Krüs die achttien taferelen lang ijlend op weg is naar haar Liebestod.

Ze sterft tenslotte uit liefde voor haar land om plaats te maken voor een ander bewind dat aan de moderne tijd is aangepast. In haar koortsdromen wordt ze bezocht door de man die zich in 221 vóór Christus had laten uitroepen tot 'Shi Huangk, eerste keizer van China'. Hij verwijt haar zijn rijk van de zon naar de duisternis te hebben geleid en voorspelt 'dragon's dead end'. Die keizer geniet grote bekendheid dank zij zin grafheuvel bij Xi'an waar Chinese boeren in 1974 ruim achtduizend terracotta soldaten ontdekten. Deze soldaten werden levend begraven 'om hem in zijn dood te bewaken'. In de opera wordt daarnaar verwezen.

Er is merkbaar gezwoegd op de compositie, waarin – typisch Jeths – geluidseffecten als ritselend krantenpapier, natte polystyreen op een glasplaat en een gong in een bak water niet ontbreken. Maar wie aandachtig luistert, herkent mogelijk ook brokjes Wagner, operette, jazz, wereldmuziek. Een eenparig versnelde Weense wals vliegt uit de bocht en eindigt zuchtend. als symbool van de uitgelaten sfeer in de sociëteit Hôtel de Pékin waar de ondergang van China door Europeanen wordt gevierd. Daarbij in koningin Victoria verpersoonlijkt door een travestiet.

Het orkest bevat een zeer uitgebreide slagwerkkeuken met daarin als extra's een zweep, een aambeeld, Thaïse gongs, Chinese bekkens, watergongs, ratel en leeuwenbrul.

Niet onverwacht waren de reacties op het werk nogal verdeeld en het succes was zeer beperkt. Aan de hand van deze concertante zaalregistratie die in 2012 tijdens een Amsterdamse Zaterdag Matinée werd gemaakt, kan de compositie mooi worden beluisterd.

Voor wat achtergronden wordt verwezen naar de interessante documentaire van Lucas van Woerkum die op de NTR site te zien is.