Jeths: The tell-tale heart. ‘Mors aeterna’, Vioolconcert nr. 2 ‘Diptych portrait’, ‘The tell-tale heart’. Resp. Radio filharmonisch orkest o.l.v. James Gaffigan, Tasmin Little (v) met het Radio filharmonisch orkest o.l.v. Reinbert de Leeuw en Julia Banse (s) met het Radio filharmonisch orkest o.l.v. Jaap van Zweden. Challenge CC 72908 (62’57”). 2010, 2015, 2018

 

Dit is de vierde cd die Challenge op basis van materiaal van de NTR zaterdagmatinée aan het werk van Willem Jeths (1959), de in Amersfoort geboren eerste ‘componist des vaderlands’ besteedt. De drie composities staan in het teken van de dood.

'Mors Aeterna' voor orkest (2015), het Vioolconcert nr. 2, ‘Diptych Portrait’ (2009) en 'The Tell-Tale Heart' (2017) waarin het thema opnieuw de dood is, maar nu in de vorm van een monodrama voor sopraan en orkest naar het gelijknamige korte verhaal van Edgar Allan Poe. Kennelijk is de dood als onbegrijpelijke, maar niet alleen beangstigende laatste adem een belangrijk thema voor Jeths. Het leidt niet alleen tot een melancholieke overgave aan de tand des tijds, maar zet ook het leven onder druk. We kennen dat allemaal in verschillende stadia en vormen: het onherroepelijke afscheid van de jeugd, de verwelkende natuur in de herfst, als een toekomst die zowel verkort als vernauwt. De dood onthult alle grote dromen als niet meer dan een utopische dwaasheid.

'The Tell-Tale Heart' is als monodrama voor sopraan en orkest het langste werk, geschreven naar het gelijknamige griezelverhaal van Edgar Allen Poe over een moordenares die door schuldgevoelens gek wordt. Banse zingt dat treffend, maar had wat meer kleur in haar voordracht mogen brengen. Het geheel had ook van orkestzijde dramatischer mogen zijn.
Violiste Tasmin Little schildert in ’Diptych Portrait’. Dat is een dubbelportret waarin twee kanten van dezelfde persoon worden belicht. De ene kant is meer gelouterd dan de andere. Het orkest heeft in ’Diptych Portrait’ de rol om gemoedstoestanden van de solistische alter ego’s te intensiveren, te kleuren en te becommentariëren. Dat doet Jeths onder andere met een groot arsenaal aan slagwerk (zes spelers) en een set aangestreken glazen, als antwoord op de ijle flageoletten van de viool.

‘Mors aeterna’ is te beschouwen als een duistere inleiding tot Jeths’ Requiem uit 2016 (Challenge CC 72874) waarin Mahlers Symfonie nr. 2 wordt geciteerd. Grote waardering voor al deze vertolkingen die niet alleen volledig recht doen aan de drie composities, maar die tevens belangrijke bijdragen van de moderne muziek canon vormen. De componist mag er trots op zijn.